قرار داد اختیار معامله چیست؟

صبح امروز در محل سازمان بورس کالای ایران، کارگاه آموزشی آشنایی با قراردادهای اختیار معامله برگزار شد و علیرضا ناصرپور مدیر توسعه بازار مشتقه به تشریح این قرارداد جدید پرداخت.

اختیار معامله چیست؟ | بررسی دقیق کاربرد اختیار معامله

اختیار معامله یا به اصطلاح (Option) قراردادی است دوطرفه میان خریدار و فروشنده که برطبق آن خریدار قرارداد، حق (البته نه الزام یا تعهد) دارد برای آشنایی بیشتر با قرارداد اختیار معامله و کاربرد آن در ادامه با ما همراه باشید.

اختیار معامله چیست کاربردهای آن کدام است؟

اختیار معامله یا به اصطلاح (Option) قراردادی است دوطرفه میان خریدار و فروشنده که برطبق آن خریدار قرارداد، حق (البته نه الزام یا تعهد) دارد که مقدار مشخصی از دارایی درج گشته در قرارداد را با قیمت مشخص و در زمانی معین خریداری کند یا به فروش رساند.

کاربرد اختیار معامله

بر طبق این قرارداد، دو طرف معامله می‌کنند که در آینده معامله‌ای بکنند. در این نوع معامله خریدار “اختیار معامله”، در برابر پرداخت مبلغ مشخصی، حق خرید یا حق فروش دارایی درج شده در قرارداد را در موعد مقرری با قیمتی که زمان بستن قرارداد مشخص شده است، کسب می‌کند.

از سوی دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در برابر اعطای این نوع حق به شخص خریدار با دریافت نمودن مبلغ مشخصی زمان عقد قرارداد، برطبق مفاد قرارداد، آمادگی فروش دارایی را دارد. چنان ‌که از توصیف قرارداد اختیار مشخص است، دارنده قرارداد در اعمال نمودن حق خودش اختیار دارد و به بیان دیگر هیچ گونه تعهد یا الزامی ندارد و در زمان صرف ‌نظر کردن از اجرای مفاد قرارداد، مبلغی را که در برابر این حق پرداخت نموده است، از دست می‌دهد. از قرار داد اختیار معامله چیست؟ سوی دیگر فروشنده قرارداد در زمان تمایل خریدار، می‌بایستی به اجرای قرارداد عمل کند. این مدل از نوع قرارداد در بین سبدگردانی در بورس نیز اعمال میگردد.

فواید و کاربرد اختیار معامله چیست ؟

توانایی و تطبیق‌پذیری آن جهت ارتباط برقرار نمودن با دارایی‌های سنتی‌ نظیر قرار داد اختیار معامله چیست؟ قرار داد اختیار معامله چیست؟ سهام فردی است. این فاکتور به شما توانایی می‌دهد که موقعیتش را بر طبق شرایطی که احتمال دارد در بازار رخ دهد، تطبیق نماید و تنظیم بکند. به طور مثال می‌توانیم از کاربرد اختیار معامله به‌عنوان نوعی سپر دفاعی در مقابل بازار بورسِ در حال سقوط بهره ببریم تا ضرر سقوط سهام را به نوعی کاهش بدهیم یا حتی می‌توانیم از آن جهت پیش‌بینی نمودن شرایط استفاده کنیم یا اگر بخواهیم می‌شود با کمک از آن‌ها بسیار محافظه‌کار شویم؛ به همین خاطر استفاده از کاربرد اختیار معامله را می‌توان به‌عنوان قسمتی از استراتژی بزرگ‌تر سرمایه‌گذاری توصیف نمود؛ ولی این تطبیق‌پذیری عملی نیز ایرادات خودش را دارد. اما بطور کلی افرادی که بدنبال بازه بالا در بورس هستند می توانند تا حدی به کمک اختیار معامله ریسک ضرر خود را کاهش دهند. پیشنهاد میکنیم جهت آشنایی با بازده بورس مقاله " کاربرد بازدهی بورس " را مطالعه نمایید.

معنای مشتقه در اختیار معامله چیست؟

همان‌طور که پیش‌تر گفتیم این مدل از اوراق بهادار اغلب ریسک زیادی دارند و همین طور این توانایی را نیز دارند که اقتصاد را به‌هم بریزند، ولی این تفکر تا حدی اغراق‌ شده‌ است. معنای «مشتقه» بودن به این معنی است که نرخ آن به قیمت چیز دیگری وابستگی دارد. مثلاً آبمیوه که به میوه وابسته است و سس کچاپ که در اصل مشتق از گوجه فرنگی است. اختیار معامله از اوراق بهادار مالی گرفته شده است، یعنی ارزشش به ارزش دارایی‌های دیگری وابستگی دارد. مشتق بودن به این معنی است و انواع گوناگونی از اوراق بهادار هست که تحت عنوان مشتق قرار می‌گیرند، به طور مثال پیمان‌های آتی، قراردادهای معاوضه و قرارداد سلف که خود انواع بسیاری دارند.

داشتن اطلاع کافی درباره عملکرد و کاربرد قرارداد اختیار و این که به چه شکل از آن‌ها استفاده‌ خوبی داشته باشیم، به شما کمک می‌رساند سود زیادی در بازار کسب کنید. اگر اساس و منطق قضاوت اختیار معامله برایتان مناسب نیست، ایرادی ندارد. می‌توانید بدون قضاوت نمودن از این نوع سهام استفاده بکنید. حتی اگر تصمیم دارید به هیچ وجه از اختیار معامله خود استفاده نکنید، بایستی بدانید شرکت‌هایی که در آن‌ها مشغول به سرمایه‌گذاری هستید، چگونه از آن استفاده نمایید. حالا چه این کاربرد محافظت در مقابل ریسک معاملات ارزی گردد، اگر مالکیت را به ‌شکل اختیار معامله به کارکنانشان بدهند، بسیاری از شرکت‌های چند ملیتی کنونی به نوعی از اختیار معامله بهره می‌برند.

اوراق اختیار معامله چیست ؟

قرارداد حق خرید احتمال دارد به ‌عنوان ودیعه برای بیان هدفی در آینده تحت نظر گرفته شود. به طور مثال توسعه‌دهنده‌ زمین احتمال دارد حق خرید یک پارکینگ عمومی خالی را در زمان آینده در اختیار داشته باشد، اما فقط می‌خواهد در هنگامی از این حق استفاده نمایید که قوانین منطقه‌بندی ویژه‌ای تصویب شوند.

توسعه‌دهنده می‌تواند حق خریداری پارکینگ را به نرخ 250 میلیون تومان از زمین‌دار در هر مقطعی در بازده زمانی سه سال آینده خریداری نماید. البته زمین‌دار چنین اختیاری را به طور مجانی نمی‌دهد و توسعه‌دهنده بایستی مبلغی بپردازد تا این حق را کسب کند. در باره اختیار معامله نیز این هزینه اجرت است و مقدار آن نیز قرارداد اختیار معامله است. در این باره، اجرت احتمال دارد 6 میلیون تومان باشد که توسعه‌دهنده به زمین‌دار بایستی بپردازد که پس از دو سال قوانین منطقه‌بندی در واقع تصویب شده‌اند.

قرارداد حق فروش در اختیار معامله چیست؟

ولی قراردادهای حق فروش را می‌شود به ‌عنوان بیمه در نظر داشت. توسعه‌دهنده‌ی زمین مقدار بسیاری سهام مرغوب دارد و نگران این است که در دو سال آینده احتمال دارد رکود اقتصادی اتفاق بیفتد. او دوست دارد اطمینان داشته باشد که اگر سهامی در بازار سقوط بکند، سهام او زیادتر از 10 درصد ارزش خودش را از دست نخواهد داد. اگر سهام 500P &S هم اکنون با ارزش 2500 دلار خرید و فروش گردد، او می‌تواند قرارداد حق فروش خودش را خریداری نماید که به او این حق را می‌دهد که شاخص را در هر زمانی در دو سال آینده به قیمت 2250 دلار به فروش رساند. اگر ظرف 6 ماه بازار 20 درصد سقوط نماید، این فرد با 500 سهم توانسته است 250 امتیاز کسب نماید؛ چون شاخصی که به ارزش دو هزار دلار قیمت داشته را با قرار داد اختیار معامله چیست؟ قرار داد اختیار معامله چیست؟ قیمت دو هزار و 250 دلار به فروش رسانده است.

اختیار معامله تنها یک نوع از قرارداد است که به دارایی مشخص شده مربوط می‌گردد. به همین جهت است که این اختیار از نوع اختیارات مشتقات است. در این نوع از آموزش، دارایی‌های مربوطه اغلب سهام یا شاخص سهام هستند، اما اختیار معامله همیشه در باره همه‌ی انواع اوراق بهادار مالی نظیر ارز ، اوراق بهادار ، کالاهای مصرفی یا حتی مشتقات دیگری در بازار معامله می‌گردند.

اوراق اختیار معامله چیست و حق خرید و قرارداد حق فروش در اختیار معامله چیست ؟

داشتن این نوع قرارداد حق خرید به شما موضع معاملاتی خریداری در بازار ارائه می‌دهند؛ به همین جهت فروشنده‌ قرارداد حق خرید، موضع معاملاتی فروشش را در نظر دارد. قرارداد حق فروش بهتان موضع معاملاتی فروش را در بازار ارائه می‌دهد و فروش قرارداد حق فروش، شما را در جایگاه معاملاتی خرید قرار می‌نماید.

فهمیدن این چهار نکتهیا چهار ویژگی خیلی اهمیت دارد، یه این خاطر که به چهار چیزی مربوط و مشخص می‌شود که می‌توانید با اختیار معامله و این نوع قرارداد آن را به خوبی انجام بدهید؛ این چهار عامل اساسی عبارتند از: خریدن حق خرید، فروختن حق خرید، خریدن حق فروش، فروختن حق فروش.

افرادی که در بازار سعی می‌کنند تا اختیار معامله را می‌خرند خریدار یا به اصطلاح به آن‌ها (Holder) و کسانی که آن اوراق رادر واقع می‌فروشند به اصطلاح به آن ها فروشنده یا به زبان دیگر (Writer) می نامند که در بازار فعال هستند و به انجام معامله می‌پردازند. تفاوت ویژه و اصلی بین انواع خریداران و همچنین فروشندگان نیز این است؛ خریداران اوراق حق خریداری و خریداران حق فروش یا به عبارت دیگر (خریداران) اجبار و الزامی ندارند که خرید اوراق یا فروش اوراق ر انجام بدهند. آن‌ها می‌توانند اگر تمایل داشته باشند یا بخواهند از حقوق خودشان استفاده بکنند.

اوراق بهادار اغلب ریسک زیادی دارند. معنای «مشتقه» بودن به این معنی است که نرخ آن به قیمت چیز دیگری وابستگی دارد. این ریسکِ خریداران اختیار معامله را به نوعی می‌توان گفت که محدود می‌کند، به این‌صورت که بیشترین و زیادترین ضرری که ممکن است متوجه‌ حقوق آن‌ها در بازار باشد، از دست دادن یا کاهش پیداکردن حق اجرت اختیار معامله در اوراق است؛ اما فروشندگان حق خرید و همین طور فروشندگان حق فروش (فروشندگان) مجبور به این هستند بخرند یا به عبارت دیگر بفروشند.

به این معنا که فروشنده احتمال دارد به قول خود برای خریداری یا فروش عمل نماید. این یعنی فروشنده‌ اختیار و حق معامله ریسک نامحدود دارد، یعنی احتمال دارد خیلی بیشتر و زیادتر از قیمت اجرتِ اختیار ‌قرارداد معامله را به نوعی از دست بدهند.

مزایای قراردادهای اختیار معامله چیست؟

گیتی آنلاین - از آمار رشد صنعت اختیار معامله ها در بورس های جهانی، می توان نتیجه گرفت که معاملات اختیار معامله مزایا و جذابیت بالایی داشته و بر زندگی مردم اثر گذاری مثبت دارند.

سابقه معامله قراردادهای اختیار معامله ( options ) به سال ۱۹۷۳ (یعنی ۴۴ سال قبل) بر می­ گردد. در دهه های اخیر طبق آمار «شورای صنعت اختیار معامله­ ها» ( OIC ) حجم کل قراردادهای اختیار معامله در بورس­ های ایالات متحده در ۱۹۵۹ حدود ۵۰۷ میلیون بوده است. تا ۲۰۰۷ این رقم رشد چشم گیری نموده و از ۳ میلیارد قرارداد فراتر رفته است. در سطح جهانی تعداد قراردادهای آتی و اختیار معامله شده در بورس­ ها در سال ۲۰۱۵ به ۷۸/۲۴ میلیارد قرارداد رسید که نسبت به سال ۲۰۱۴ رشدی معادل ۵/۱۳ درصد داشته است لذا صنعت مزبور بالاترین نرخ رشد را از ۲۰۱۰ تجربه کرده است. در منطقه آسیا- پاسیفیک رشد مزبور بیشترین بوده یعنی به ۷/۳۳ درصد رسیده و تعداد قراردادهای آتی و اختیار معامله شده در بورس ­ها آن منطقه ۷/۹ میلیارد قرارداد بوده است.

از ارائه آمار رشد این صنعت و بازار در مقدمه بالا، می توان نتیجه گرفت که معاملات اختیار معامله مزایا و جذابیت بالایی دارند و بر زندگی مردم اثر گذاری مثبت دارند که چنین رشدی را بخصوص در آسیا پاسیفیک تجربه کرده ­اند. اما چرا این ابزار معاملاتی این چنین مقبولیت عام پیدا کرده است؟ هر چند می­دانیم ریسک­ های آن حکم می­کند که این قراردادها فقط برای معامله­ گران مطلع و آگاه مفید فایده باشند؛ اما به راستی مهمترین مزیت­ های قراردادهای اختیار کدام اند؟

دکتر احمد یزدان پناه
اقتصاددان و استاد دانشگاه

مزایای قراردادهای اختیار معامله

گرچه بیش از ۴۰ سال از معرفی آنها می­ گذرد ولی گویا توجه به شایستگی آنها همین چند سال شروع شده است. برخی از سرمایه­ گذاران از انجام معاملات اختیار معامله ­ها ( options ) سرپیچی می­ کنند چرا که بر این باورند آن قراردادها پیچیدگی­ های خاص خود را دارند و لذا شناخت و فهم و درک درست آنها مشکل است. برخی از سرمایه­ گذاران تجربه تلخی از اولین تجارت خود از تجارت آنها دارند، زیرا نه خود آنها و نه کارگزار آن ها اموزش علمی و عملی مناسبی را در چگونگی بکارگیری آن ابزارها ندیده ­اند. بکارگیری نامناسب و نادرست از قراردادهای اختیار معامله، مثل هر ابزار قدرتمند دیگری، میتواند به مشکلات عدیده­ ای منجر شوند.

باید گفت که واژه «ریسکی» ( risky ) و یا «خطرناک» ( dangerous ) که به ناحق به این قراردادها توسط برخی رسانه های مالی در دنیا سنجاق شده است، اجازه نمی ­دهند مزایای آن از پشت ابرها تیره نمایان شوند. لذا این امر برای سرمایه ­گذاران بخصوص منفرد از اهمیت خاصی برخوردار است که قبل از هر گونه تصمیمی درباره ارزش قرارداد اختیار معامله به هر دو روی سکه دقیق شوند.

مزایای کاربرد قراردادهای اختیار معامله می توان در چهار دسته (بدون ترتیب اهمیت) خلاصه نمود. آنها کارایی و کارآمدی هزینه ­ها ( cost efficiency ) را افزایش می­ دهند، می­توانند ریسک کمتری نسبت به «سهام» داشته باشند؛ معاملات آن ها درصد بازده بالقوه بالاتری بدست می­ دهند و سرانجام آنها تعداد متنوعی از استراتژی­ های معاملاتی را ارائه می ­کنند. پس قرار داد اختیار معامله چیست؟ از توجه به شرح بسیار مختصری که برای هر کدام آنها داده خواهد شد، اگر ارزیابی مجددی درباره قرادادهای اختیار معامله داشته باشید. از فرصت ­های پیش رو در بورس­ های کشور بیشتر و بهتر استفاده خواهید برد.

1. کارآیی هزینه­ای

قراردادهای اختیار معامله در کاربرد اهرم­ های مالی ( Leveraging ) با قدرت عمل می­کنند بطور دقیق­ تر، یک سرمایه­ گذار می­تواند به کمک اختیار معامله­ ها وضعیت یا موفقیت معاملاتی خاصی را در مورد سهام بخود بگیرد که در مقایسه با وضعیت مشابه آن درباره سهام (خرید یا فروش) بدون کمک اختیار معامله، هزینه­ های بزرگی را متحمل نشود. برای مثال، برای خرید ۲۰۰ سهم ۸۰ دلاری، یک سرمایه ­گذار می­باید ۱۶۰۰۰ دلار هزینه کند. در حالی­که اگر آن سرمایه­ گذار یا خریدار آن سهام اقدام به خرید دو قرارداد اختیار خرید ( call options ) به ۲۰ دلار می ­نمود. (هر قرارداد شامل ۱۰۰ سهم است)، کل هزینه­ هایی که او می ­بایست بپردازد ۴۰۰۰ دلار می­ شد. (۲۰ دلار قیمت هر قرارداد در بازار ×۱۰۰ سهم × ۲ قرارداد). در این گزینه سرمایه­ گذار مزبور ۱۲۰۰۰ دلار از سرمایه خود را در اختیار دارد تا به صلاح خود صرف گزینه­ های دیگر نماید. واضح است کار «به همین سادگی» نیست، سرمایه گذار مزبور مجبور است قرارداد اختیار خرید مناسب و درستی را خریداری نماید که بتواند با وضعیت یا موقعیت آن سهم بخوبی برابری کند. گرچه، قرار داد اختیار معامله چیست؟ این استراتژی (که بدان " جایگزینی سهام " می­گویند) تنها گزینه قابل قبول نیست ولی روشی عملی و مفید و از نظر هزینه­ ها کارآمد است.

مثال، فرض کنید شما تمایل به خرید سهام شرکت «آتیه» نموده­ اید، زیرا فکر می­کنید در چند ماه آینده سهام قرار داد اختیار معامله چیست؟ مزبور ترقی خواهند نمود. شما می­خواهید ۲۰۰ سهم آن شرکت را که هر سهم ۱۳۱ دلار معامله می­شود، خریداری نمایید، این سرمایه­ گذاری یا خرید برای شما در کل ۲۶۲۰۰ دلار هزینه در بردارد. به جای آنکه آن همه پول را درگیر کنید، شما می ­توانید به بازار قراردادهای اختیار معامله در بازار سهام یا بورس کالا مراجعه کرده و اختیار معامله مناسبی را که بسیار به آن سهام هم تراز هستند انتخاب کنید و یک قرارداد اختیار خرید ( call option ) برای چند ماه آینده با قیمت توافقی یا قیمت اعمال ۱۰۰ دلار به مبلغ ۳۱ دلار خریداری کنید. برای کسب یک وضعیت یا موقعیت معادل اندازه ۲۰۰ سهم که در بالا اشاره شد، شما به دو قرارداد نیاز دارید. این امر کل سرمایه­ گذاری شما را به ۶۸۰۰ دلار می­ رساند. (۳۴ دلار قیمت آن قرارداد در بورس × ۱۰۰ سهم × ۲ قرارداد) که با حجم سرمایه ­گذاری قبلی بر روی همین تعداد از آن سهام که ۲۶۸۰۰ بود کلی تفاوت دارد. این تفاوت را می توانید در حساب خود بخوابانید و سود سپرده آنرا بگیرید و یا به شکار فرصت­ها سرمایه­ گذاری در دارایی­های دیگری (مثل مشتقه ­های کالایی) تا بدین وسیله سبد دارایی­ های (پرتفوی) خود را متنوع تر ساخته و ریسک سرمایه ­گذاری ­های خود را کاهش دهید (به همبستگی آماری بین کالاها و سهام در پرتفوی خود توجه داشته باشید که منفی­ اند، یعنی در صورت کاهش قیمت یک قلم افزایش قیمت در دیگری حافظ منافع ما می­شود!).

با توجه به طولانی شدن بحث، اجازه دهید ۳ مزیت دیگر اختیار معامله را در یادداشت بعدی مطرح کنیم.

«اختیار معامله» چیست؟/ با این ابزار مالی جدید آشنا شوید

صبح امروز در محل سازمان بورس کالای ایران، کارگاه آموزشی آشنایی با قراردادهای اختیار معامله برگزار شد و علیرضا ناصرپور مدیر توسعه بازار مشتقه به تشریح این قرارداد جدید پرداخت.

به گزارش بورس24 ؛ معاملات مشتقه به چهار مدل پیمان‎های آتی (Forward)، قراردادهای آتی (Futures Contract)، قراردادهای اختیار معامله (Options) و قراردادهای سوآپ (Swap) تقسیم می‌شود که تا به امروز از قراردادهای اختیار معامله استفاده نمی‌شد.

به گفته ناصرپور، قرارداد اختیار معامله قراردادی است که در آن یک طرف، اختیار (حق) خرید و یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می‌کند.

در یک طرف این معاملات، قیمت اختیار وجود دارد؛ در واقع فروشنده اختیار معامله مبلغی را تحت عنوان قیمت اختیار از طرف مقابل بابت اختیاری که به او می‌دهد دریافت می‌کند.

در طرف دیگر این معاملات، قرارداد اختیار فروش قرار دارد؛ به این معنا که به خریدار خود این اجازه را می‌دهد که مقدار مشخص از یک دارایی را در آینده زمانی مشخص و با قیمتی معین به فروشنده اختیار معامله بفروشد.

در معاملات اختیار معامله، دو نوع معامله در دنیا صورت می‌گیرد؛ اختیار معامله اروپایی و آمریکایی.

اختیار معامله اروپایی یعنی فقط در تاریخ سررسید امکان اعمال وجود دارد؛ ولی در اختیار معامله آمریکایی ممکن است در روزهای قبل از سررسید معامله شود، (امکان اعمال قبل از سررسید وجود دارد). البته از روز چهارشنبه به دلیل آنکه هنوز ریسک بالایی را فروشندگان نمی‌توانند متقبل شوند، معاملات اختیار معامله در بورس کالای ایران به صورت اروپایی انجام می‌پذیرد.

کارگزاران دارای مجوز معاملات قرارداداهای آتی می‎توانند در معاملات قراردادهای اختیار معامله شرکت کنند. دریافت کد معاملاتی، مانند معاملات قراردادهای آتی بوده و حساب عملیاتی در معاملات اختیار مشتری، همان حساب عملیاتی وی در قراردادهای آتی است. از طرفی در شروع راه اندازی این معاملات امکان معاملات برخط وجود ندارد.

مزایای اختیار معامله

معاملات اختیار معامله نسبت به قراردادهای آتی دارای چند مزیت هستند که از جمله آنها می‌توان به پوشش ریسک برای تولیدکنندگان، مصرف کنندگان و معامله‌گران، اهرم مالی (کاهش هزینه‌ها) ریسک پایین و امکان بازدهی بالا و وجود استراتژی‌های متعدد معاملاتی اشاره کرد.

یکی دیگر از نکات قابل توجه در این معاملات، میزان کارمزد آنها است؛ در واقع برای هر قرارداد کارمزد کارگزاران برای هر سکه 1600 ریال و برای بورس و حق نظارت سازمان صفر در نظر گرفته شده است. همچنین برای سه ماه جاری (تا ابتدای سال 96)، رقم کارمزد برای همه صفر است.

مهلت تحویل و شرایط آن

مهلت تحویل مطابق با ضوابط دستورالعمل اجرایی معاملات قراردادهای اختیار معامله بوده و محل تحویل، اتاق پایاپای بورس یا محلی است که توسط بورس تعیین می‌شود و سایر مهلت‌های آن به شرح زیر است:

1. مهلت ارائه رسید تحویل (در اختیار خرید) توسط دارنده موقعیت فروش تا 15 دقیقه پس از پایان آخرین جلسه معاملاتی.
2. مهلت بررسی رسیدهای تحویل و درخواست‌های اعمال توسط بورس و اطلاع به کارگزار، تا 1:15 پس از پایان آخرین جلسه معاملاتی.
3. مهلت اطلاع نتیجه بررسی بند 2 توسط کارگزار به مشتریان، تا 1:30 پس از پایان آخرین جلسه معاملاتی.

برای انجام این معاملات، همه روزه از شنبه تا چهارشنبه از ساعت 10 الی 19 و پنجشنبه‌ها از ساعت 10 الی 16 امکان انجام معاملات قراردادهای اختیار معامله وجود دارد. در آخرین روز معاملاتی هر نماد، ساعت معاملاتی از ساعت 10 الی 15 خواهد بود.

اوراق اختیار فروش تبعی و اوراق اختیار معامله چیست؟

آپشن‌ها (اوراق اختیار معامله) نوعی از اوراق مشتقه هستند که، در بازارهای مالی مورد داد و ستد قرار می‌گیرند. هدف از انتشار و معامله این اوراق، کنترل و کاهش ریسک سرمایه گذاری است. آپشن‌ها این حق را به دارنده آن می‌دهند که خرید و فروش یک دارایی را در یک تاریخ مشخص و با قیمت مشخص انجام شود. همانطور که ذکر شد دارنده آپشن مختار است که در سررسید ( یا تا سررسید) یک دارایی را بخرد یا بفروشد و اجبار و تعهدی در این زمینه ندارد ولی در صورت درخواست دارنده اختیار معامله، ناشر موظف و متعهد به خرید یا فروش به نرخ اعمال می‌باشد.

انواع اوراق اختیار معامله

اوراق اختیار معامله، به اوراق اختیار خرید (call option) و اوراق اختیار فروش (put option) تقسیم می‌شوند. اوراق اختیار خرید، به دارنده آن این اختیار و اجازه را می‌دهد تا در یک تاریخ معین (یا تا تاریخ معین) یک دارایی را به قیمت مشخص از ناشر اختیار خرید، خریداری کند. اوراق اختیار فروش به دارنده آن این اجازه و اختیار را می‌دهد تا در یک تاریخ معین (یا تا تاریخ معین) یک دارایی را به قیمت مشخص به ناشر اختیار فروش، بفروشد.

تاریخ اعمال (expiration date) اوراق اختیار معامله

تاریخ سررسید اوراق اختیار معامله را تاریخ اعمال می‌گویند.

قیمت اعمال (exercise price) اوراق اختیار معامله

قیمتی که برای خرید یا فروش دارایی پایه اوراق اختیار معامله در تاریخ سررسید مشخص می‌شود، قیمت اعمال می‌گویند.

دارایی پایه(Underlying Asset)

اوراق اختیار معامله می‌تواند بر روی دارایی‌های مختلف تعریف و منتشر گردد. همانطور که گفته شد اوراق اختیار معامله نوعی اوراق مشتقه می‌باشد. به این دلیل به این اوراق مشتقه می گویند که هویت خود را از یک دارایی دیگر می‌گیرند. به دارایی اصلی که اختیار معامله بر روی آن تعریف می‌شود دارایی پایه می‌گویند. دارایی پایه می‌تواند یک کالا مانند شمش فولاد، یک محصول کشاورزی مانند گندم یا یک دارایی مالی مانند سهام یک شرکت یا حتی یک شاخص خاص باشد.

اعمال اوراق اختیار معامله (exercise)

چنانچه دارنده اوراق اختیار معامله تصمیم بگیرد از اختیار خود استفاده کند و دارایی پایه را به قیمت اعمال بخرد یا بفروشد اصطلاحا گفته می‌شود اوراق اختیار اعمال شده است.

اوراق اختیار معامله آمریکایی و اروپایی چیست؟

جهت اعمال اوراق اختیار معامله دو روش متفاوت وجود دارد . چنانچه دارنده اوراق فقط در تاریخ سررسید اجازه اعمال داشته باشد اصطلاحا به این مدل ، اوراق اختیار معامله اروپایی گفته می شود. در روش دیگه دارنده اوراق اجازه و قرار داد اختیار معامله چیست؟ اختیار دارد تا تاریخ سررسید ( در یک بازه نه صرفا در یک روز مشخص) هر زمان اراده کند اوراق را اعمال کند به این نوع اصطلاحا اوراق اختیار معامله آمریکایی گفته می شود.

هدف از انتشار و معامله اوراق اختیار معامله

فلسفه وجودی آپشن‌ها، کنترل ریسک تولیدکنندگان و فروشندگان کالا است ولی این اوراق صرفا بر روی دارایی‌های فیزیکی و صرفا توسط تولیدکنندگان و فروشندگان کالا مورد داد و ستد قرار نمی‌گیرد، بلکه طیف وسیعی از سرمایه گذاران و معامله گران این اوراق را با هدف کنترل ریسک یا کسب سود از طریق نوسان قیمت‌ها مورد معامله قرار میدهند. بعلاوه این اوراق هم بر روی کالاهای فیزیکی هم روی دارایی های مالی مانند سهام و شاخص‌های بورس منتشر می‌گردد.

اوراق اختیار فروش تبعی

بر اساس تعاریفی که ارائه شد؛ اوراق اختیار فروش تبعی که در بازار بورس ایران منتشر می‌گردد نوعی از اختیار فروش اروپایی است. برخی از ویژگی‌های این اوراق عبارتند از:

• تنها کسانی می توانند این اوراق را بخرند که سهامدار شرکت باشند.
• امکان فروش اوراق تبعی تا سررسید وجود ندارد.
• سقف خرید این اوراق توسط هر شخص در اطلاعیه عرضه این اوراق مشخص می گردد.
• هر شخص به میزانی که این اوراق را می خرد باید سهام شرکت را داشته باشد.
• چنانچه تا قبل از سررسید اوراق اختیار فروش تبعی، شخصی سهام خود را بفروشد و مجددا بخرد امکان استفاده از اوراق تبعی را نخواهد داشت.

با توجه به شرایط بالا، مشخصا انتشار این اوراق با هدف اطمینان دهی به سهامداران خرد، در جهت حداقل سودآوری، همچنین تشویق فرهنگ سهامداری می‌باشد.

نحوه اعمال و تسویه اوراق اختیار فروش تبعی

قبل از انتشار این اوراق، در اطلاعیه ای بنام اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی اطلاعات لازم در مورد این اوراق شامل نماد معاملاتی، دارایی پایه، تاریخ سررسید، قیمت اعمال، سقف خرید هر شخص حقیقی و حقوقی، تاریخ سررسید، حجم کل عرضه اوراق، ناشر، دوره معاملاتی، دامنه نوسان، حداقل حجم هر سفارش خرید و نحوه تسویه و اعمال این اوراق مشخص می‌‍گردد.

عموما تسویه این اوراق به سه صورت می تواند باشد:

الف: تسویه نقدی: در این روش چنانچه دارنده اوراق از اختیار فروش خود در تاریخ سررسید استفاده کند ناشر به قیمت اعمال که در اطلاعیه این اوراق مشخص شده، وجه نقد بحساب دارنده واریز می‌کند و سهام او را خریداری می‌کند.

ب: تسویه مابتفاوت قیمت روز و قیمت اعمال : در این روش، ناشر سهام را خریداری نمی‌کند؛ بلکه به اندازه مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت دارایی پایه در تاریخ سررسید بحساب دارنده اوراق واریز می‌کند.

ج: تسویه مابتفاوت از طریق واگذاری دارایی پایه: در این روش که کمتر کاربرد دارد در تاریخ سررسید ناشر به اندازه مابتفاوت قیمت اعمال و قیمت روز دارایی پایه، دارایی پایه به دارنده اوراق واگذار می کند.

ارزش اوراق اختیار فروش تبعی

باید توجه داشت که این اوراق، حداقل بازدهی را برای دارنده آن تضمین می کند ولی خرید آن به هر قیمتی توجیه ندارد.

بازده خرید این اوراق به شرح زیر است:

(مبلغ پرداختی بابت خرید سهام و اوراق فروش تبعی) / (مبلغ پرداختی بابت خرید سهام و اوراق فروش تبعی- مبلغ دریافتی بابت اعمال اوراق فروش تبعی)= بازده

بنابراین هرچقدر نرخ خرید این اوراق افزایش یابد بازده حاصل از معامله کمتر شده و از یک نرخ بالاتر حتی وجوهی برای خرید وجود ندارد.

مثالی از اوراق اختیار فروش تبعی

در 7 اردیبهشت 1400، صندوق بازارگردانی هلدینگ خلیج فارس اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، بر روی سهام شرکت پتروشیمی نوری نمود. در اینجا، صندوق بازارگردانی، ناشر و سهام شرکت پتروشیمی نوری، دارایی پایه می‌باشد.

شرایط این عرضه بشرح زیر می باشد:

همانطور که مشخص است تاریخ سررسید اوراق 15 اردیبهشت سال 1401 و قیمت اعمال 73761 ریال می‌باشد. سهامداران این شرکت، می‌توانند تا سقف 30 هزار ورقه از این اوراق را خریداری کنند. در تاریخ انتشار این اوراق، قیمت سهام شرکت پتروشیمی نوری حدود 60.000 ریال بوده است. چنانچه شخصی این اوراق را خریداری کند و تا تاریخ سررسید نگهداری کند، در تاریخ مذکور دو حالت وجود دارد، چنانچه در 15 اردیبهشت 1401 قیمت هر سهم شرکت پتروشیمی نوری کمتر از 73761 ریال باشد، دارنده این اوراق می‌تواند اوراق اختیار فروش را اعمال کرده و سهام خود را به نرخ 73761 به صندوق بازارگردانی خلیج فارس بفروشد. چنانچه قیمت هر سهم پتروشیمی نوری در تاریخ فوق بیشتر از 73761 باشد قاعدتا دارنده اوراق اختیار فروش، سهام خود را می‌تواند به قیمت بازار بفروشد و نیازی به اعمال این اوراق نیست و خود بخود این اوراق باطل می‌گردد. اولین معامله این اوراق در تاریخ 8 اردیبهشت به نرخ 121 ریال صورت گرفت. چنانچه شخص سهام این شرکت را در تاریخ مذکور به نرخ 60.000 ریال خریداری کند و اوراق اختیار فروش را نیز به نرخ 121 ریال خریداری کند، حداقل بازدهی این شخص به ازای هر سهم تا تاریخ سررسید (15 اردیبهشت 1401) برابر است با 22.6 درصد است.

0.226= (60000+121 ) / (60000-121-73761) = بازده

برای سادگی محاسبات کارمزدهای معاملاتی را در نظر نگرفتیم. در عمل با منظور کردن کارمزدهای خرید و فروش، بازده کمی کمتر از 22.6 درصد خواهد بود. در واقع با پرداخت 121 ریال به ازای هر سهم می‌توان بازده حدود 22 درصدی را بیمه کرد. چنانچه در سررسید قیمت هر سهم نوری بیشتر از 73761 ریال باشد بازده شخص بیشتر از 22 درصد خواهد بود.

قرارداد اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار قرارداد حق (نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد.

بنابراین براساس این قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند. در این معامله خریدار اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخصی با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد. از طرف دیگر، فروشندة قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، براساس مفاد قرارداد، آمادة فروش دارایی مذکور است.

چنان‌که از تعریف قرارداد اختیار معامله پیداست، دارنده قرارداد (خریدار) در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرف‌نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد. از طرف دیگر فروشنده در صورت خواست خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

قراردادهای اختیار معامله به دو دسته طبقه‌بندی می‌شوند

قراردادهای خرید قرار دادهای فروش .

کارگزاری تامین سرمایه نوین به همکاری گروه توسعه دانش مالی برگزار میکند دوره آشنایی با قرار دادهای اختیار معامله و پوشش ریسک.