بورس و اوراق بهادار

مهمترین وظیفه فرابورس ، سازماندهی شرکتهایی است که قصد دارند وارد بازار سرمایه شوند، اما هنوز شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند
بررسی وجود سرایت بین سهام شرکتها در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از یک مدل دینامیک چندمتغیره
وجود سرایت در بازده و تلاطم داراییهای مختلف اهمیت زیادی در مطالعه کارایی بازار، انتخاب سبد دارایی و قیمتگذاری داراییها دارد. در این تحقیق سرایت بازده و نیز سرایت تلاطم بین سه شاخص اندازه - مرتب در بورس تهران با استفاده از یک مدل VAR-BEKK بررسی شده است. به نظر میرسد، بازدههای روزانه شاخص شرکتهای کوچکتر، با تأخیر، دنبالهروی بازدههای روزانه شاخص شرکتهای بزرگتر هستند (ویژگی تقدم - تأخر)؛ ولی چنین ویژگی در بازدههای ماهانه و فصلی شاخصها مشاهده نمیشود. در ضمن، هیچ گونه سرایتی بین تلاطم شاخصها مشاهده نمیشود. این در حالی است که سرایت تلاطم در بسیاری از بازارهای مالی دنیا مشاهده شده است. وجود محدودیت دامنه نوسان قیمتها و قانون حجم مبنا در دورهی مورد مطالعه، میتواند مهمترین دلیل مشاهده این پدیده باشد.
طبقهبندی JEL: C30, C32, G10
کلیدواژهها
- اثر تقدم - تأخر
- پیشبینیپذیری
- سرایت بازده و تلاطم
- مدل خودهمبسته برداری بِک
- مدل های واریانس ناهمسانی چند متغیره
20.1001.1.00398969.1389.45.4.2.9
عنوان مقاله [English]
A Dynamic Investigation to Indexes Spillovers in Tehran Stock Exchange Using a Multivariate Dynamic Model
نویسندگان [English]
- Shiva Zamani 1
- Davood Souri 1
- Mohsen Sanaei Alam 2
Return and volatility spillovers are important for portfolio selection, asset valuation and market efficiency investigation. Using a VAR-BEKK framework model, this paper investigates return and volatility spillover effects between three size-sorted equity indices in Tehran Stock Exchange (TSE). Although daily return of large stocks leads small stocks (lead-lag effect), there wasn’t any spillover effect in monthly and seasonal returns and volatilities. These results are against evidence of volatility spillovers in many stock markets that may be due to trading limits such as price limit and existence of base volume in TSE.
JEL Classification: C30, C32, G10
آشنایی با بورس اوراق بهادار تهران
همشهری آنلاین: بورس اوراق بهادار تهران، بازاری متشکل و خودانتظام است که اوراق بهادار در آن توسط کارگزاران یا معاملهگران طبق قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، مورد دادوستد قرار میگیرد. بورس اوراق بهادار در قالب شرکت سهامی عام تأسیس و اداره میشود.
بورس اوراق بهادار تهران در بهمنماه سال ۱۳۴۶ بر پایه قانون مصوب اردیبهشتماه ۱۳۴۵ تأسیس شد. دوران فعالیت بورس اوراق بهادار را میتوان به چهار دوره تقسیم کرد:
دوره نخست (۱۳۵۷- ۱۳۴۶)
بورس اوراق بهادار از پانزدهم بهمن سال ۱۳۴۶ فعالیت خود را با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی آغاز کرد. در پی آن شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه، اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضه عباسآباد به بورس تهران راه یافتند. در این دوره گسترش فعالیت بورس اوراق بهادار بیشتر مرهون قوانین و مقررات دولتی بود که از جمله میتوان موارد زیر را برشمرد:
۱. تصویب قانون گسترش مالکیت سهام واحدهای تولیدی در اردیبهشت ۱۳۵۴ که بهموجب آن مؤسسات خصوصی و دولتی موظف شدند بهترتیب ۴۹% و ۹۴% سهام خود را به شهروندان عرضه نمایند.
۲. تصویب قانون معافیتهای مالیاتی برای شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در سال ۱۳۵۴.
طی ۱۱ سال فعالیت بورس تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران، تعداد شرکتها و بانکها و شرکتهای بیمه پذیرفته شده از ۶ بنگاه اقتصادی با ۶/۲ میلیارد ریال سرمایه در سال ۱۳۴۶ به ۱۰۵ بنگاه با بیش از ۲۳۰ میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷ افزایش یافت. همچنین ارزش مبادلات در بورس از ۱۵ میلیون ریال در سال ۱۳۴۶ به بیش از ۳۴ میلیارد ریال طی سال۱۳۵۷ افزایش یافت.
دوره دوم (۱۳۶۷- ۱۳۵۸)
در سالهای پس از انقلاب اسلامی و تا پیش از نخستین برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی، دگرگونیهای چشمگیری در اقتصاد ملی پدید آمد که بورس اوراق بهادار تهران را نیز در برگرفت. نخستین رویداد، تصویب لایحه قانون اداره امور بانکها در تاریخ ۱۷/۳/۱۳۵۸ توسط شورای انقلاب بود که به موجب آن بانکهای تجاری و تخصصی کشور در چارچوب ۹ بانک شامل ۶ بانک تجاری و۳ بانک تخصصی ادغام و ملی شدند. چندی بعد و در پی آن شرکتهای بیمه نیز در یکدیگر ادغام شده و به مالکیت دولتی درآمدند و همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران در تیرماه سال ۱۳۵۸ باعث شد تعداد زیادی از بنگاههای اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند، بهگونهای که تعداد آنها از ۱۰۵ شرکت در سال ۱۳۵۷ به ۵۶ شرکت در پایان سال ۱۳۶۷ کاهش یافت.
حجم معاملات سهام در این دوره از ۲/۳۴ میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷ به ۹/۹ میلیارد ریال در سال ۱۳۶۷ کاهش یافت و میانگین نسبت حجم معاملات سهام به GDP به کمترین میزان در دوران فعالیت بورس رسید که از مهمترین دلایل آن شرایط جنگی و روشن نبودن خطوط کلی اقتصاد کشور بود. بدین ترتیب در طی این سالها، بورس اوراق بهادار تهران دوران فترت خود را آغاز کرد که تا پایان سال ۱۳۶۷ ادامه یافت.
دوره سوم (۱۳۸۳- ۱۳۶۸)
با پایان یافتن جنگ، در چارچوب برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار تهران بهعنوان زمینهای برای اجرای سیاستهای خصوصیسازی مورد توجه قرار گرفت.
بر این اساس، سیاستگذاران در نظر دارند بورس اوراق بهادار با انتقال پارهای از وظایف تصدیهای دولتی به بخش خصوصی، جذب نقدینگی و گردآوری منابع پساندازی پراکنده و هدایت آن به سوی مصارف سرمایهگذاری، در تجهیز منابع توسعه اقتصادی و بورس و اوراق بهادار انگیزش مؤثر بخش خصوصی برای مشارکت فعالانه در فعالیتهای اقتصادی، نقش مهم و اساسی داشته باشد. در هر حال، گرایش سیاستگذاریهای کلان اقتصادی به استفاده از ساز و کار بورس، افزایش چشمگیر شمار شرکتهای پذیرفته شده و افزایش حجم فعالیت بورس تهران را در بر داشت، بهگونهای که حجم معاملات از ۹/۹ میلیارد ریال سال ۱۳۶۷ به ۱۰۴.۲۰۲ میلیارد ریال در پایان سال ۱۳۸۳ رسید و تعداد بنگاههای اقتصادی پذیرفته شده در بورس تهران از ۵۶ شرکت به ۴۲۲ شرکت افزایش یافت.
در این دوره دولت مجموعهای از قوانین و مقررات در راستای گسترش بازار بورس اوراق بهادار وضع نمود که تأثیر بسزایی در افزایش حجم معاملات داشت، از جمله:
۱. تبصره ۳۵ قانون بودجه سال ۱۳۷۸ کل کشور که در آن به وظیفه دولت نسبت به تعیین تکلیف همه شرکتهای بخش دولتی از راه ادغام، واگذاری و فروش سهام به بخشهای خصوصی و تعاونی اشاره شد.
۲. ماده ۹۴ قانون برنامه سوم توسعه (۱۳۸۳- ۱۳۷۹) که بر اساس آن شورای بورس موظف شد تا کارهای لازم را برای ایجاد شبکه رایانهای بازار سرمایه ایران بهمنظور انجام گرفتن دادوستد الکترونیک اوراق بهادار در سطوح ملی و پوشش دادن خدمات اطلاعرسانی در سطح ملی و بینالمللی انجام دهد. همچنین بر اساس ماده ۹۵ برنامه سوم توسعه، شورای بورس مجاز شد تا دست به راهاندازی بورسهای منطقهای در سطح کشور بزند و راهکارهای لازم را برای قابل معامله شدن دیگر ابزارهای مالی در بورس اوراق بهادار فراهم نماید.
از سال ۱۳۶۹ محاسبه شاخص بهای سهام در بورس اوراق بهادار تهران آغاز شد که مقدار آن از ۴۷۲ واحد در سال ۱۳۷۰ به ۱۲.۱۱۳ واحد در سال ۱۳۸۳ رسید.
دوره چهارم (از سال ۱۳۸۴ تاکنون)
در سال ۱۳۸۴، نماگرهای مختلف فعالیت بورس اوراق بهادار در ادامه روند حرکتی نیمه دوم سال ۱۳۸۳، همچنان تحت تأثیر رویدادهای مختلف داخلی بورس و اوراق بهادار و خارجی و افزایش بیرویه شاخصها در سالهای قبل، از روندی کاهشی برخوردار بودند و این روند، به جز دوره کوتاهی در آذرماه تا پایان سال قابل ملاحظه بود. به هرحال از آذرماه سال ۱۳۸۴، سیاستها و تلاش دولت و سازمان بورس باعث کند شدن سرعت روند کاهشی معیارهای فعالیت بورس شد. درحالیکه شاخص کل در پایان سال ۱۳۸۴ به ۹.۴۵۹ واحد رسیده بود، طی سال ۱۳۸۵ از مرز ۱۰.۰۰۰ واحد عبور کرد و در نهایت در پایان سال مذکور ۹.۸۲۱ واحد را تجربه کرد. همچنین کاهش چشمگیر معاملات سهام در سال ۱۳۸۴، با توجه به اقدامات مؤثر فوقالذکر در سال ۱۳۸۵ به تعادل نسبی رسید، به نحوی که ارزش معاملات سهام و حق تقدم در سال ۱۳۸۴ در حدود ۵۶.۵۲۹ میلیارد ریال و در سال ۱۳۸۵ معادل ۵۵.۶۴۵ میلیارد ریال ارزیابی شد.
تعداد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از ۴۲۲ شرکت در پایان سال ۱۳۸۳ به ۴۳۵ شرکت در پایان سال ۱۳۸۵ افزایش یافت. از جمله رویدادهای اساسی این دوره عبارتند از:
- تصویب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (۱/۹/۱۳۸۴)
- تشکیل شورای عالی بورس و اوراق بهادار
- تشکیل سازمان بورس و اوراق بهادار
- تشکیل بورس اوراق بهادار تهران (شرکت سهامی عام)
- تشکیل شرکت سپردهگذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه
بورس اوراق بهادار چیست؟
موضوع اوراق بهادار با معامله و تریدینگ گره خورده است. هرگاه نام اوراق بهادار میآید، به یاد بورس و دیگر بازارهای مالی میاُفتیم. اما اینکه اوراق بهادار و بهخصوص بورس اوراق بهادار چیست و این اوراق شامل چه انواعی هستند، جای بحث و گفتگو دارد. به همین خاطر در این مطلب میخواهیم بهصورت جامع موضوع بورس اوراق بهادار دار بررسی کنیم. اگر شما نیز نسبت به چنین مفهومی کنجکاو هستید و میخواهید بدانید بازار اوراق بهادار، چگونه بازاری است، این مطلب را تا انتها دنبال نمایید.
اوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار یا «Securities» به اوراق و اسنادی گفته میشود که دارای ارزش مالی بوده و توسط صاحب آن اوراق، قابل داد و ستد و واگذاری به غیر هستند. در واقع چنین اوراقی را میتوان یکی از ابزارهای مالی قابل انتقال در نظر گرفت که شامل انواع گوناگونی است و به صورت گسترده در سطح جهان مورد معامله قرار میگیرد. این اوراق میتوانند به صورت گواهی صادر شده یا بدون صادر شدن، در بسترهای الکترونیکی ثبت شده و قابل ارائه باشند.
انواع اوراق بهادار
اوراق بهادار تنها به یک صورت خاص عرضه نمیشوند و دارای انواع خاص هستند که برخی از اوراق بهادار شناخته شده به قرار زیرند:
- اوراق بدهی (مانند اوراق قرضه و سهام قرضه)
- اوراق سهام (مانند سهام عادی و سهام ممتاز)
- اوراق مشتقه (قرارداد اختیار معامله، قراردادهای آتی و قرارداد پایاپای)
انواع مختلف اوراق بهادار در بازارهای سرمایه مورد معامله قرار میگیرند. این معاملات با ریسک همراه است که گاهی سود بسیاری را نصیب معاملهگران و گاهی نیز زیان بسیاری را به سرمایه افراد وارد بورس و اوراق بهادار میکنند. در ادامه به شیوه معامله برخی از این اوراق در بازار سرمایه خواهیم پرداخت.
بورس اوراق بهادار چیست؟
بورس یا «Bourse» بازاری است که در آن، انواع داراییهای مالی، اعم از اوراق بهاداری مانند سهام شرکتها، قراردادهای آتی و دیگر انواع اوراق بهادار در آن معامله میشود. البته بازار بورس میتواند به خرید و فروش کالا نیز اختصاص یابند که به آن بورس کالا میگویند. اما در بازار بورس اوراق بهادار، صرفاً اوراق بهادار نامبرده مورد معامله قرار میگیرند.
بورس بازاری است که خرید و فروش سهام در آن، بر طبق اصول، قوائد و ضوابط خاصی انجام میگیرد. به طوری که ناظر اصلی بازارهای بورس اوراق بهادار، حکومتها هستند و امکان تقلب، اختلاس و دیگر مشکلات مالی در آن وجود ندارد. هر شرکتی که بخواهد سهام (اوراق بهادار سهامی) خود را از طریق این بازار عرضه کند، باید صورتهای مالی و اطلاعات حقیقی خود را در اختیار سازمان بورس و اوراق بهادار کشور قرار دهد تا صداقت و مقبولیت آن برای سازمان بورس ثابت شده و مورد تأیید قرار بگیرد.
تاریخچه تشکیل بورس اوراق بهادار در جهان
در گذشته، تجار و بازرگانان بزرگ، زیانهای بسیاری را در طول معاملات خود تجربه میکردند. این افراد همواره به دنبال شرکای تجاری بودند تا سود و زیان خود را با آنها تقسیم کنند. همین ایده باعث شد تا کمکم مفهوم بورس – نه به شکل امروزی، بلکه به شکل قدیمی و ساختار نیافته – در بازارهای بینالمللی بهوجود بیاید. اما بازار بورس رسمی و ساختار یافته، برای اولین بار در سال ۱۴۶۰ میلادی در کشور بلژیک تأسیس شد. پس از آن نیز در اوایل قرن هفدهم، بورس آمستردام ایجاد شد. به دنبال این بازارها، در سایر کشورهای جهان نیز، بازارهای بورس تشکیل شده و بورس اوراق بهادار، به یکی از بازارهای اصلی نقل و انتقالات مالی کشورها تبدیل شد.
تاریخچه تشکیل بورس اوراق بهادار در ایران
اولین اقدامات برای تشکیل بازار بورس در ایران، به سال ۱۳۱۵ برمیگردد؛ در آن سالها شخصی به نام «وان لوترفلد» مأمور بررسی بورس اوراق بهادار کشور شد و در نهایت توانست طرح قانونی و اساسنامه بورس ایران را تنظیم کند. اما متأسفانه به دلیل وقوع جنگ، طرح بورس اوراق بهادار ایران رها شده و ناتمام باقی ماند. تا اینکه در سال ۱۳۳۳، تحقیق و بررسیها در مورد این بازار دوباره شروع شده و پس از ۱۲ سال به نتیجه رسید.
خوشبختانه کشور ما از سال ۱۳۴۶، به صورت رسمی معاملات بورس را استارت زده و از آن زمان، شرکتهای زیادی سهام خود را برای معامله به این بازار ملی سپردهاند. بورس ایران در طول سالیان گذشته، فراز و نشیبهای بسیاری را پشت سر گذاشته، اما همچنان پایدار باقی مانده است.
چطور میتوان وارد بازار بورس اوراق بهادار شد؟
هرکسی که مایل باشد سرمایه خود را به خرید اوراق بهادار اختصاص دهد، میتواند در بورس تهران ثبتنام کرده و اقدام به خرید سهام نماید. افراد بالای ۱۸ سال، باید ابتدا به سامانه سجام (sejam.ir) – سامانه جامع اطلاعات مشتریان – مراجعه کرده و اطلاعات هویتی خود را ثبت کنند. سپس یک کد ۱۰ رقمی برای افراد ارسال میشود که میتوانند از طریق آن کد اقدام به ثبتنام در بورس نمایند. آنگاه باید به یکی از شعب کارگزاریهای بورس ارواق بهادار شهر خود رفته و فرمهای مربوطه را تکمیل نمایند.
در نتیجه این اقدامات، ثبتنام ورود به بورس تکمیل شده و افراد میتوانند از طریق یوزرنیم و پسوردی که تعیین کردهاند، به پنل بورسی خود دسترسی داشته باشند. افراد میتوانند سرمایه خود را وارد پنل کارگزاری خود کرده و سهام موردنظرشان را خریداری نمایند.
سود اوراق بهادار
مقدار سود سرمایهگذاری در بازارهای مالی، به خصوص بازار بورس اوراق بهادار، بهصورت قطع مشخص نیست. در واقع مقدار سود اوراق بهادار، به مقدار سرمایه و دانش مالی هر شخص بستگی دارد. اگرچه ورد به بازار بورس آسان است، اما سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار، کار چندان راحتی نبوده و با ریسک بالایی همراه است. به همین خاطر به معاملهگران و افراد مبتدی توصیه میشود تا سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار را با سرمایههای اندک شروع کنند. آنگاه اگر با شرایط بازار آشنا شده و دانش خرید سهام را کسب کردند، سرمایههای بیشتری را به این بازار تزریق کنند.
این در حالی است که افراد حرفهای که با دانش تحلیل تکنیکال یا بنیادی در بازارهای مالی آشنا هستند، میتوانند سودهای کلانی را از بورس اوراق بهادار به دست بیاورند. پس مقدار سود این اوراق و سهام شرکتها در بورس مشخص نیست؛ این مقدار سود، برای هرکس به صورت متفاوتی رقم میخورد. افراد تنها با گذراندن آموزش ۰ تا ۱۰۰ بورس، به سطح قابل قبول برای انجام معاملات بزرگ و پی در پی در این بازار خواهند رسید.
حداقل سرمایه لازم برای ورود به بورس اوراق بهادار چقدر است؟
در حال حاضر کف سرمایهای لازم برای خرید سهام در بازار بورس تهران، برابر با مبلغ ۵۰۰ هزار تومان است. یعنی هر فرد میتواند با سرمایه ۵۰۰ هزار تومانی به بورس وارد شده و اولین سهام خود را خریداری نماید. به همین خاطر، بازار بورس، پذیرای کمترین مقدار سرمایهها است و یکی از بهترین بسترهای سرمایهگذاری محسوب میشود. (سرمایهگذاری بلندمدت در بورس، اغلب با سود بسیاری همراه است، اما سرمایهگذرایهای کوتاهمدت و مقطعی در بورس، به دانش مالی نیاز دارد. در غیر اینصورت ممکن است افراد مبتدی را دچار زیانهای فراوانی کند!)
سخن نهایی
با توجه به پتانسیلهایی که بازار بورس دارد، شما میتوانید سرمایههای خود را به این بازار بسپارید تا در طول زمان رشد کرده و چند برابر شوند. البته بیشتر سرمایهگذاران تنها به قرار دادن سرمایه در بورس و خرید سهام راضی نشده و اقدام به ترید و معامله در این بازار میکنند. شما نیز میتوانید با فراگیری دانش مالی، از فراز و نشیبها و نوسانات قیمت در بورس، سودهای خوبی دریافت کرده و یک منبع درآمد فعال داشته باشید. شما میتوانید در انواع دوره آموزش بورس شرکت کرده و شیوه معامله در این بازار را یاد بگیرید. کاشناسان باتجربه دلفین وست، آموزش بورس را به شیوهای بسیار ساده و کارآمد در اختیار دانشجویان خود قرار میدهند. اگر مایلید دانش مالی خود را ارتقا داده و با قدرت بیشتری به معامله در بورس بپردازید، همین حالا در دوره آموزش مقدماتی بورس دلفین وست شرکت کنید.
بورس اوراق بهادار
بورس اوراق بهادار ،بازاری سازمان یافته وخود انتظام ( نهادهای خود انتظام طبق قانون جدید دو نوع اند یكی كانونها، یكی بورسها ) است که اوراق بهادار در آن توسط کارگزاران یا معامله گران مورد داد و ستد قرار می گیرد و در حال حاضر در قالب شرکت های سهامی عام تاسیس و اداره می گردند.که در ادامه به تعریف ومزایای بورس اوراق بهادار می پردازیم.
تعریف بورس اوراق بهادار
بورس اوراق بهادار در واقع یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکت های سهامی عام یا اوراق مشارکت شرکتهای دولتی یا موسسات خصوصی تحت ضوابط و مقررات خاص انجام می گردد به عبارتی مرکز جمع آوری پس اندازهای بخش خصوصی به منظور تامین مالی پروژه های بورس و اوراق بهادار سرمایه گذاری است.دارندگان پس اندازها ی راکد می توانند وجوه مازاد خود را جهت سرمایه گذاری در شرکتهای مطمئن به کار بندازند یا با خرید اوراق مشارکت شرکتهای دولتی ویا معتبر خصوصی ازسود مشخصی برخوردارگردند
نقش بورس اوراق بهادار در اقتصاد کشور
بورس اوراق بهادار باعث جمع آوری سرمایه های پراکنده درجهت تجهیز منابع مالی شرکت ها، تخصیص مطلوب منابع،توزیع عادلانه درآمد ،ایجاد احساس مشارکت درعموم افرادجامعه درفعالیت های تولیدی و تجاری و ایجاد یک بازار رقابتی کامل می شود.
اقسام بازار بورس
دربازار بورس، کالاهای مختلفی مورد معامله قرار میگیرد و بر همین اساس بازار بورس به چند دسته کلی تقسیم میشود که به قرار ذیل است:
- بورس کالا : بورس کالا جهت رفع موانع و مشکلات بازارهای کالا پا به عرصه گذاشته، بازاری است در این نوع بورس اصولا «مواد خام و مواد اولیه و کالاهای واسطه ای» مورد معامله قرار میگیرد.
- بورس ارز : خرید و فروش پولهای خارجی در این نوع بورس انجام می گردد. هرچند این نوع بورس در ایران فعالیتی ندارد.
- بورس اوراق بهادار : در این نوع بورس،داراییهایی همچون سهام شرکت های سهامی،اوراق مشارکت،اوراق قرضه صادر شده از طرف شرکت ها و شهرداری ها و موسسات وابسته به دولت و خزانه داری کل که قابل معامله و نقل و انتقال باشد و …مورد معامله قرار میگیرد.
- فرابورس : سرمایه گذاری در این دسته برای افرادی است که نتوانسته اند وارد بورس اوراق بهادار شوند و یا می خواهند به سرعت وارد بازار سهام شوند به عبارتی سهام شرکتهایی که نتوانستهاند به بازار بورس اوراق بهادار راه پیدا کنند، در فرا بورس معامله میشوند . در واقع قوانین ثبت یک شرکت در فرابورس راحت تر از بورس است
مهمترین وظیفه فرابورس ، سازماندهی شرکتهایی است که قصد دارند وارد بازار سرمایه شوند، اما هنوز شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند
فرابورس خود به بازارهای اول، دوم، سوم و بازار پایه (زرد، نارنجی، قرمز) دستهبندی میشود و شرکتها بر اساس ریسک سرمایهگذاری، شفافیت صورتهای مالی، میزان بدهی و … در این دستهها قرار میگیرند.
- بازار اول، بیشتر سهمها در آن جای دارند.
- بازار دوم، صرفا شامل سهام شرکتهای سهامی عام است. سهام شرکتهای زیانده، شرکت های تازهتأسیس و شرکتهایی که با تزریق سرمایه بیشتر، قصد تبدیل از سهامی خاص به عام را دارند در این بازار پذیرفته میشوند.
- بازار پایه، که خود به سه دسته بازار زرد، بازار نارنجی و بازار قرمز تقسیم میشود. بازار زرد
(دامنه نوسانات انجام معاملات مثبت و منفی 3%) در تابلوی نارنجی(دامنه نوسانات انجام معاملات مثبت و منفی 2%)و در تابلوی قرمز(دامنه نوسانات مثبت و منفی 1%) است
«عرضه عمومی اوراق بهادار در بازار اولیه منوط به ثبت آن نزد سازمان بورس با رعایت مقررات قانون بازار اوراق بهادار است. عرضه عمومی اوراق بهادار به هر طریق بدون رعایت مفاد این قانون ممنوع است.عدم ثبت اوراق بهادار نزد سازمان ظرف مهلت شش ماهه، وفق بند الف ماده99 بورس و اوراق بهادار قانون برنامه پنجم توسعه، نوعی تخلف محسوب می شود.بنا به موارد ذکر شده و به تصریح قانون بازار اوراق بهادار ، ثبت اوراق بهادار نزد سازمان می بایست در اعلامیه پذیره نویسی قید گردد.
- بورس انرژی : بورس انرژی به عنوان یک بورس کالایی است که امکان انجام معاملات حاملهای انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. (منظور از حاملهای انرژی گاز، برق،نفت و سایر حاملهای انرژی است).
بورس انرژی ایران در اسفند ماه سال 1391 و با هدف ایجاد بازاری شفاف، کارآمد، با نقد شوندگی و رقابت پذیری بالا، کشف قیمت منصفانه و انحصار زدایی در بازار معاملات بخش انرژی تشکیل شد.بورس انرژی دارای دو بازار فعال فیزیکی و بازار مشتقه می باشد که تفاوت آنها درموضوع معامله است درواقع در بازار اولی کالا مورد معامله قرار می گیرد در دومی اوراق مبتنی بر کالا معامله می گردد.
مشتریان حقیقی در بازار فیزیکی امکان خرید ندارند و فقط در بازار مشتقه میتوانند نسبت به خرید اوراق اقدام کنند. در معاملات این بازار ۱۰ یا ۲۰ % قیمت معامله به بورس و اوراق بهادار صورت پیش پرداخت از مشتری دریافت میشود و مابقی آن برای کالاهای داخلی تا ۳ روز کاری و برای کالاهای بازار بین الملل تا پنج روز بعد دریافت میشود.
در واقع انجام معامله در بورس انرژی شرایط خاص و ویژهای دارد و مشتریان حقیقی امکان خرید در بازار فیزیکی را ندارند. عرضهکنندگان و خریداران در این بازار ویژگیهای خاصی دارند و مدارک لازم برای دریافت کد معاملاتی نیز بسیار متفاوتتر از مدارک لازم برای دریافت کد بورسی و معاملات سهام و اوراق بهادار است.
انواع اوراق بهادار
به طور کلی اوراق بهادار به3 دسته کلی تقسیم می شوند مانند:
اوراق بدهی: اوراق بدهی یا اوراق قرضه اوراقی است که شرکت صادر کننده آن متعهد می شود در قبال مبلغی که از خریدار دریافت کرده، مبلغ مشخصی را در دوره های مشخص به دارنده اوراق پرداخت کند. در نهایت و پس از پایان زمان مشخص و فرا رسیدن سر رسید نیز موظف است اصل مبلغ دریافتی از خریدار اوراق را به او برگرداند.
اوراق حقوق صاحبان سهام :سهام یکی از مهمترین و متداول ترین انواع اوراق بهادار است. بیشترین حجم معاملات در بورس به معاملات سهام اختصاص دارد.
ابزارهای مشتقه :یکی دیگر از انواع اوراق بهادار، اوراق مشتقه هستند. اوراق مشتقه در بازاری کاربرد دارند که معاملات آن بر اساس یک کالای فیزیکی یا دارایی پایه صورت می پذیرد. این دارایی پایه می تواند به شکل سهام، کالا، نرخ های بهره، صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد که ارزش اوراق مشتقه را تعیین می کنند.
تخلفات در معاملات بورس چگونه صورت میگیرد؟
موارد زیر از جمله مصادیق تخلف و دستکاری در معاملات بورس محسوب می گردند:
- دستکاری قیمت بازگشایی نماد (Top) و حذف سفارش در زمان پیش گشایش
- ثبت کردن سفارش با قیمتی بالاتر یا پایینتر از نرخ جاری بازار بورس
- حذف سفارش در پیشگشایش و اقدام به سفارشگذاری در سمت مقابل در زمان معاملات پیوسته
- پوشاندن مظنههای بازار با ارسال بیش از دو سفارش خرید یا فروش با قیمتهایی متفاوت
- ارسال سفارش با حجمهای نامتناسب نسبت به سایر مظنه ها
- سفارشچینی یا مظنهچینی گسترده
- ثبت سفارش در صفهای خرید و فروش با هدف افزایش حجم صف
- انجام معامله بدون بورس و اوراق بهادار تغییر مالکیت نهایی
- انجام معاملات هماهنگ در راستای تغییر قیمتها
مراجع رسیدگی به تخلفات انضباتی فعالان بازار
- کمیته رسیدگی به تخلفات
- هیات مدیره بورس مربوطه
- هیات رسیدگی به تخلفات
- هیات مدیره سازمان
در صورت نیاز به هرگونه مشاوره و دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص بورس اوراق بهادار میتوانید در این راستا با وکیل متخصص بورس در موسسه حقوقی دادپویان حامی مشورت و از تجارب و اطلاعات و دانش حقوقی آنها بهره مند شوید.
بورس اوراق بهادار و بازارهای آن
بورس اوراق بهادار و بازارهای آن و فرآیند معاملات بورسی
بازارهای مالی دارای طبقه بندیهای متعددی هستند
و طبقه بندی بازار مالی بر اساس سررسید تعهدات مالی، به بازار پول و بازار سرمایه تقسیم می شوند
و بازار سرمایه نیز دارای نهادها و بورس های مختلفی است
که اصولا بورس های بازار سرمایه را می توان به بورس اوراق بهادار،
بورس کالا و بورس ارز تقسیم نمود که در این اینجا بورس اوراق بهادار
و بازارهای آن و فرآیند معاملات بورسی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
تعریف بورس اوراق بهادار
بورس اوراق بهادر به معنی یک بازار متشکل و رسمی است که در آن خرید و فروش
سهام شرکتها یا اوراق قرضه دولتی یا موسسات معتبر خصوصی یا اوراق مشارکت
تحت ضوابط و قوانین و مقررات خاصی انجاممی شود.۴۵بازار اوراق بهادار در واقع مکمل بخش بانکی
در تامین نیازهای مالی بنگاههای خصوصی و دولتی می باشد
وجود یک بورس اوراق بهادار که در چارچوب مکانیزم بازار عمل می کند می تواند
در تخصیص بهینه منابع مالی عمل نماید.۴۶ مشخصه مهم بورس اوراق بهادار،
حمایت از صاحبان پس انداز و سرمایه ها و الزامات قانونی برای متقاضیان سرمایه است.
یعنی مرجع رسمی و مطمئنی است که دارندگان سرمایه و پس انداز می توانند
وجوه مازاد خود را برایسرمایه گذاری در آن به جریان انداخته و با خرید اوراق بهادار از بازده مناسبی
برخوردار شوند.۴۷بورس اوراق بهادار در کلی ترین تعریف، بازاری است که با هدف افزایش قدرت نقد
شوندگی بدهیهای بدون سررسید یا دارای سررسید بیش از یک سال تشکیل می شود.
به این ترتیب که بدهی ناشر سهام یا اوراق قرضه از یک سهامدار یادارنده به فرد دیگری انتقال می یابد
و ناشر بدون نگرانی از بازپرداخت پیش از سررسید بدهی خود، می تواند
وجوه تامین شده را به مثابه سرمایه در فعالیت های اقتصادی دراز مدت به کار اندازد.
در بورس اوراق بهادار دارایی های مالی( سهام ، اوراق قرضه، اوراق مشارکت و…) مورد معامله قرار می گیرند
و به بازار خرید و فروش اوراق بهادار که به طور رسمی و دائمی در محل معین تشکیل می شود
بورس اوراق بهادار گفته می شود رسمی بودن بدین معناست
که بازار براساس قانون اجازه فعالیت را دریافت کرده است و منظور از دائمی بودن این است
که فعالیت این بازار محدود به زمان خاصی نیست بلکه همیشگی و به طوردائم فعال است.
بازاربورس اوراق بهادار،به عنوان یک بازارسرمایه دائمی برای دادو ستد سهام
و اوراق بهادار بزرگ ترین واصلی ترین نهاد بازار سرمایه در هر کشور می باشد و نسبت
به سایر بازارهای موجود در سیستم های اقتصادی، خصایص منحصر به فردی را داراست .
از جمله وجود یک مکان مشخص برای دادو ستد که هر کس می تواند
با مراجعه به آن اقدام به خرید وفروش نماید و یا از طریق ارتباطات کامپیوتری
و الکترونیکی به واسطه کارگزاران بورس، به دادو ستد اوراق بهادار بپردازد.
همچنین وجود قیمت شفاف سهام و نیز قدرت نقد شوندگی سریع سهام
و سایر اوراق در این بازار از دیگر ویژگیهای آن محسوب می گردد.
قانون بازار،(قانون بازار اوراق بهادار مصوب ۱۳۸۴) بورس اوراق بهادار را به عنوان بازاری
« متشکل و خود انتظام که اوراق بهادار در آن توسط کارگزاران و یا معامله گران
طبق مقررات این قانون مورد داد و ستد قرار می گیرد» تعریف نموده است( بند ۳ ماده ۱ قانون بازار). عناصر این تعریف عبارتند از:
الف) بازاری متشکل و خود انتظام:
به صراحت قانون بازار بورس از مصادیق تشکل های خود انتظام است
و مقررات ناظر بر این تشکل ها برای بورس لازم الرعایه می باشد.ب) داد وستد اوراق بهادار:
آنچه در این بورس مورد داد وستد قرار می گیرد،اوراق بهادار است.
اوراق سهامی شرکتهای سهامی عام، حق تقدم شرکت های سهامی و اوراق مشارکت اوراقی هستند
که به طور معمول در بورس مورد معامله قرار می گرفته اند.سایر اوراق بهادار قابل معامله
توسط شورا تعیین می گردند.هر ورقه ای که شورا آن را ورقه بهادار قابل معامله اعلام نماید
برای آنکه قابلیت داد و ستد در بورس را پیدا کند باید قبلا مطابق مقررات مربوط در بورس پذیرش شده باشد.
کلیه اوراق بهادار به استثنای اوراق بهادار معاف از ثبت برای پذیرش
در بورس باید ابتدا مطابق مقررات مربوط نزد سازمان به ثبت برسند.
پس از ثبت نیز پذیرش آنها در بورس طبق دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس
اوراق بهادار تهران مصوب ۱/۱۰/۸۶ می باشد.ماده ۳۰ قانون بازار و ماده ۱۶ آیین نامه اجرایی قانون بازار
(ج) انجام دادو ستد اوراق بهادار توسط کارگزار و یا معامله گران:
دربورس هیچ شخصی نمی تواند راسا اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار نماید
و متقاضیان باید از طریق کارگزاران که جزء نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه هستند
و مجوز تاسیس و فعالیت خود را از سازمان دریافت می دارند، معاملات خود را به انجام برسانند.
بدین ترتیب هم از تخصص و اطلاعات این نهادهای مالی در انجام معاملات استفاده می شود
و معاملات فضایی شفاف و سالم صورت می پذیرد و هم مسئولیت انجام آن اوراق بهادار ایجاد می شود.
البته نهادهای مالی موصوف نیز برای فعالیت در بورس قبلا باید طی دستورالعمل مربوط- دستورالعمل
صدور مجوز تاسیس و فعالیت کارگزارای در بورس- در آن بورس پذیرش شده باشد(ماده ۳۴ قانون بازار).
د) تاسیس و اداره در قالب شرکت سهامی عام:
از آنجا که بورس اوراق بهادار در قالب شرکت سهامی عام تاسیس می شود
مقررات لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت ناظر بر شرکتهای سهامی عام در بخش سوم
در جایگاه خود به طور تفصیلی بررسی می شود. به نظر بورس اوراق بهادار یک بازار کاملا تخصصی بوده
و هر گونه فعالیت در آن از جمله مدیریت آن در سطوح مختلف نیازمند تحصیلات آکادمیک
در رشته های اقتصادی ومالی و کسب تجربه های عملی و مهارتهای خاصی است همچنین
با توجه به تاثیر غیر قابل انکار و متقابل بازار بورس در اقتصاد جامعه اهمیت آن را دو چندان نموده
به گونه ای که قانونگذار با معرفی بورس بعنوان یک تشکل خود انتظام در قانون بازار اوراق بهادار،
در واقع اختیار تدوین و تصویب قواعد و مقررات بورسی و تشکیلات و نهادهای وابسته و نظارت
بر آنها را به بورس اوراق بهادار تفویض نموده تا بورس بتواند متناسب با نیازهای آنی بازار سرمایه
به مقررات جدید یا ابزارهای مالی نو و تغییر تشکیلات بورسی و یا استفاده از فناوری اطلاعات
و کارایی اینترنت در روابط بورسی با تصویب مقررات مربوطه، ضمن تامین اهداف اصلی
بورس از کارایی لازم با استفاده از مقررات و ابزارهای پیشرفته روز برخوردار باشد و فرصت های
بازار سرمایه در روند زمان بر و نسبتا طولانی تصویب قوانین و مقررات عادی از دست نرفته
و پویایی بازار سرمایه حفظ گردد بنابراین قانونگذار به نظر بر خلاف اصل و بصورت استثنایی
اختیار تصویب مقررات بورسی و نهادهای و تشکیلات وابسته و اداره و نظارت بر آنها را به بورس اوراق بهادار تفویض نموده است.
گفتار دوم: ارکان بورس اوراق بهادار:
مفاد مواد ۲ قانون بازار اوراق بهادار ساختار بازار بورس اوراق بهادار بدین شرح تعیین نموده است:
شورای عالی بورس و اوراق بهادار، سازمان بورس اوراق بهادار، بورس اوراق بهادار، هیات داوری
الف- شورای عالی بورس
عالی ترین رکن بورس و اوراق بهادار در قانون جدید، شورای عالی بورس اوراق بهادار است
که شورای سیاست گذاری در بعد کلان شناخته می شود و ریاست آن
برعهده وزیر امور اقتصادی و دارایی است.۵۳ شورای مزبور متشکل از ۱۲ عضو می باشد
که دو وزیر اقتصادی و دارایی و همچنین بازرگانی به طور خاص از بدنه دولت در آن عضویت دادند.
رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از طرف بازار پولی و بانکی در این شورا عضو می باشد
که با توجه به مرز بندی های ظریفی که بین دو بازار پول و سرمایه موجود است
و همچنین قابلیت های گسترده ای که جهت نزدیک نمودن کارکردهای این دو بازار موجود دارد
می توان از ضرورت عضویت رئیس کل بانک مرکزی در شورا سخن گفت.علاوه برآن، روسای اتاق بازرگانی
وصنایع ومعادن ایران وهمچنین اتاق تعاون به عنوان نمایندگان بخش خصوصی
و بخش تعاون در این شورا عضویت دارند. عضویت دادستان کل کشور یا معاون وی جهت
حضور و نظارت حقوقی بر تصمیمات این شورا در راستای حفظ حقوق عامه پیش بینی گشته است.
همچنین یک نفر نماینده از طرف کانونها، سه نفره خبره مالی منحصرا از بخش خصوصی
با مشورت تشکل های حرفه ای بازار اوراق بهادار به پیشنهاد وزیر اقتصادی و دارایی و تصویب هیات وزیران،
یک نفر خبره منحصرا از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر ذیربط و تصویب
هیات وزیران برای هر بورس کالایی، در ترکیب این شورا حضور دارند. رئیس سازمان
تحت عنوان دبیر شورا و سخنگویی سازمان حضور دارد و وزیر امور اقتصادی و دارایی
نیز به عنوان رئیس شورا ایفای نقش می نماید. کلید مصوبات شورا پس از تایید
وزیر امور اقتصادی ودارایی لازم الاجرا می باشد. وزرای امور اقتصادی و دارایی،
بازرگانی و رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، روسای اتاق بازرگانی
و صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون رئیس سازمان و همچنین دادستان
کل کشور تا زمانی که در پست های خویش مشغول به کار می باشند بورس و اوراق بهادار در شورای عالی بورس نیز عضویت دارند.
ماده ۴قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران در مورد وظایف شورا مقرر داشته است:« وظایف شورا به شرح زیر می باشد
۱-اتخاذ تدابیر لازم جهت ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار و اعمال نظارت عالیه بر اجرای این قانون
۲-تعیین سیاست ها و خط مشی بازار اوراق بهادار در قالب سیاست های کلی نظام و قوانین و مقررات مربوط
۳-پیشنهاد آیین نامه های لازم برای اجرای این قانون جهت تصویب هیات وزیران ۴-تصویب ابزارهای مالی جدید
۵-صدور، تعلیق و لغو مجوز فعالیت بورس ها، بازارهای خارج از بورس، شرکت های سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و شرکت های تامین سرمایه
۶-تصویب بودجه و صورت های مالی سازمان
۷-نظارت بر فعالیت و رسیدگی به شکایت از سازمان
۸- تصویب نوع و میزان وصولی های سازمان و نظارت بر آنها
۹-انتخاب بازرس-حسابرس سازمان و تعیین حق الزحمه آن
۱۰-انتخاب اعضای هیات مدیره سازمان
۱۱-تعیین حقوق و مزایای رئیس و اعضای هیات مدیره سازمان
۱۲-انتخاب اعضای هیات داوری و تعیین حق الزحمه آنان
۱۳- اعطای مجوز به بورس به منظور عرضه اوراق بهادار شرکت های پذیرفته شده خود در بازارهای خارجی
۱۴-اعطای مجوز پذیرش اوراق بهادار خارجی به بورس
۱۵-اعطای مجوز به بورس جهت معاملات اشخاص خارجی در بورس
۱۶-سایر اموری که به تشخیص هیات وزیران به بازار اوراق بهادار مربوط باشد.»
ب-سازمان بورس اوراق بهادار
سازمان بورس اوراق بهادار را می توان بعد از شورا، به عنوان مهم ترین رکن
بازار سرمایه لحاظ نمود سازمانی که براساس ماده ۵ قانون بازار اوراق بهادار،
به عنوان موسسه عمومی و غیردولتی تشکیل شده و متکفل انجام وظایف اجرایی با صبغه نظارتی می باشد….
قانون بازار در ماده ۵، سازمان را عبارت از موسسه عمومی غیر دولتی می داند که دارای شخصیت حقوقی
و مالی مستقل می باشد و از محل کارمزدهای دریافتی و سهمی
از حق پذیرش شرکت ها در بورس ها و سایر درآمدها اداره می گردد.
مبالغ لازم برای آغاز فعالیت و راه اندازی این سازمان از محل وجوه امانی شورای بورس
نزد سازمان کارگزاران بورس و اوراق بهادار تامین می گردد… هیات وزیران
در جلسه مورخ ۸/۹/۸۵ بنا به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی،در ۱۲ماده ،
تشکیلات سازمان بورس را تصویب نمود… براساس ماده ۷ اساسنامه سازمان،
سازمان دارای چهاررکن می باشد که عبارتند از: شورا، هیات مدیره،رئیس سازمان،
حسابرس، بازرس…. رئیس سازمان به عنوان بالاترین مقام اجرایی این سازمان
و همچنین رئیس هیات مدیره عمل می نماید. وظایف و حدود اختیارات
وی براساس اساسنامه سازمان تعیین گشته و حقوق و مزایای وی و سایر اعضای
هیات مدیره از محل بودجه سازمان پرداخت می گردد. مدت تصدی رئیس هیات مدیره سازمان سی ماه می باشد
حتما مطالب زیر را بخوانید
سامانه های مرتبط با چک
نگارش چک و اصول قانونی آن را می دانید؟
(صدور)قانون صدور چک و حسابهای جاری
(کیفری)طریقه شکایت کیفری چک و مراحل آن
(وجه چک)انواع چک و استرداد لاشه چک
(تأخیر) خسارت تأخیر تأدیۀ چک و تأثیر آن در دعوای کیفری
آیا ثبت نام تاجر در «دفتر ثبت تجاری» الزامی است ؟
نظرات
دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ
هیچ دیدگاهی نوشته نشده است.
جستجو در سایت
آخرین مقالات
سامانه های مرتبط با چک
دستور فروش ملک مشاع
دریافت مهریه پس از ازدواج مجدد
هرآنچه باید در مورد معامله وکالتی بدانید
ممانعت از خروج فرزند مشترک از کشور یا مکان مقرر میان طرفین
درباره ما
« موسسه حقوقی دادرسان سیمرغ عدالت » متشکل از وکلای با سابقه و متخصصین حقوقی بوده که در شاخه های مختلف حقوق ، اعم از تجارت ، خانواده و کیفری… فعالیت می کنند، که سعی دارند با ارائه مقالات حقوقی به « زبان ساده و عامه فهم » و نیز ارائه مشاوره حقوقی بصورت تلفنی یا اینترنتی از طریق واتس آپ ، تلگرام و نیز تنظیم قرارداد اعم از دادخواست های حقوقی یا شکوائیه و نیز قبول وکالت در دادگستریها در کلیه موضوعات مثل املاک، قرار دادها، موجر و مستاجر، چک، سفته، و نیز پرونده های خانواده ، پاسخگوی مشکلات حقوقی شهروندان و سایر مردم عزیز و ارجمند باشند.
اطلاعات تماس
شماره های تماس : ۸۸۶۵۷۷۸۹ (۰۲۱) | ۰۹۱۲۱۰۲۹۷۰۰
پست الکترونیکی : info [AT] Adlgar.Com
آدرس موسسه : تهران ، جردن ، بالاتر از میرداماد ، بلوار ستاری ، پلاک ۳ ، واحد ۱۸