ابزارهای داد و ستد
پیاده‌سازی متنوع‌ترین ابزارهای تامین مالی صنعت برق در بورس انرژی
معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس انرژی با بیان اینکه متنوع‌ترین ابزارهای تامین مالی در بورس انرژی برای صنعت برق طراحی و پیاده‌سازی شده است، گفت: از جمله این ابزارها می‌توان به گواهی ظرفیت که ابزار تامین مالی اختصاصی صنعت برق محسوب میشود و صندوق سرمایه‌گذاری پروژه که ابزارهای داد و ستد برای نخستین‌بار در بازار سرمایه برای تامین مالی یک نیروگاه مورد استفاده قرار گرفت، اشاره کرد. محمدحسین عسگری افزود: با همت شرکت توانیر، از سال ۱۴۰۰ پای کنتور و سایر ادوات و تجهیزات برق نیز به بورس کالا باز شد و اکنون شرکتهای توزیع نیروی برق و برق منطقه‌ای نیازهای خود را در این زمینه از طریق برگزاری مناقصه با ساختار شفاف بورس تامین می‌کنند.
به گزارش «سنا»، معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس انرژی گفت: برق یکی از ارکان اساسی معاملات در بورس انرژی است که این کالا، در تابلوی برق در بازار فیزیکی و بازار مشتقه مورد معامله قرار میگیرد و ابزارهای تامین مالی این صنعت نیز در بازار مشتقه و بازار سایر اوراق بهادار قابل معامله مورد داد و ستد قرار می‌گیرند.
عسگری افزود: متنوع‌ترین ابزارهای تامین مالی در بورس انرژی برای صنعت برق طراحی و پیاده‌سازی شده است. از جمله گواهی ظرفیت که ابزار تامین مالی اختصاصی صنعت برق محسوب میشود و صندوق سرمایه‌گذاری پروژه نیز که برای نخستین‌بار در بازار سرمایه به کار برده شد، برای تامین مالی یک نیروگاه مورد استفاده قرار گرفته است.
وی از پذیرش و قابلیت معامله ۶۷ نیروگاه در بورس انرژی (۴۱ نیروگاه خصوصی و ۲۶ نیروگاه دولتی) از ابتدای تاسیس تا مردادماه ۱۴۰۰ خبر داد و گفت: هم‌اکنون ۱۰ نیروگاه در بازار سرمایه (۸ شرکت در فرابورس و ۲شرکت در بورس اوراق بهادار) با ارزش حدود ۹۸۰ هزار میلیارد ریال در گروه عرضه برق، گاز، بخار و آب‌گرم پذیرش شده‌اند و سهام آنها مورد معامله قرار میگیرد.
معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس انرژی سابقه نخستین نیروگاه پذیرش‌شده در بازار سرمایه کشور را مربوط به ۷ اسفند ۱۳۹۲ و آخرین نیروگاه پذیرش‌شده را نیز مربوط به ۱۲شهریور ۱۳۹۹ اعلام کرد.
عسگری در ادامه بیان کرد: با همت شرکت توانیر، از سال ۱۴۰۰ پای کنتور و سایر ادوات و تجهیزات برق نیز به بورس کالا باز شد و اکنون شرکتهای توزیع نیروی برق و برق منطقه‌ای نیازهای خود را در این زمینه از طریق برگزاری مناقصات با ساختار شفاف بورس تامین می‌کنند.
وی افزود: با وجود گذشت حدود ۹ سال از معاملات برق در بورس انرژی و ۸ سال از معامله نخستین سهام نیروگاهی در فرابورس ایران، صنعت برق همچنان صنعتی مهجور در بازار سرمایه است و یکی از دلایل آن ورود دیرهنگام‌تر این صنعت به بازار سرمایه در قیاس با سایر صنایع و پیچیدگی‌های حاکم بر مناسبات مالی و ساختاری این صنعت است.
عسگری در پایان گفت: با توجه به بروز مشکلات اخیر در تامین برق صنایع و برق خانگی در کنار مشکلات و معضلات انباشت‌شده خود صنعت، اهمیت و نقش کلیدی و زیربنایی این صنعت بیش از پیش نمایان شده است.
اوراق بهادار چیست انواع آن کدامند؟
اوراق بهادار (Securities) هر نوع ورقه یا مستندی است که متضمن حقوق مالی قابل نقل و انتقال برای مالک آن باشد. به‌بیان‌دیگر اوراق بهادار نوعی ابزار مالی با قابلیت نقل‌و‌‌انتقال است. شرکت یا بنگاهی که اوراق بهادار منتشر می‌کند، «منتشرکننده» نامیده میشود. این اوراق از هر نوع آن شامل سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم، سهام جایزه، اوراق مشارکت، مشتقات، اختیار معامله، قرارداد آتی و صکوک که باشد، نوعی ارزش مالی را برای مالک آن به‌همراه دارد.
درباره اوراق بهادار بیشتر بدانیم
شرکت یا بنگاهی که اوراق بهادار منتشر می‌کند، «منتشرکننده» نامیده میشود. ساختار قوانین کشورها واجد شرایط بودن اوراق بهادار را تعیین می‌کنند. اوراق بهادار، می‌توانند به صورت گواهی صادر شوند، یا بطور عام تر بدون گواهی باشند و تنها در مدخلی الکترونیکی ثبت ابزارهای داد و ستد شده باشند. گواهی‌ها می‌توانند در وجه حامل باشند، به این معنا که حامل آن صاحب حقوق ورقه بهادار است، یا با نام باشند، که در این صورت تنها شخصی که اوراق به نام اوست صاحب حقوق است. اوراق بهادار شامل سهام شرکت‌ها یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، اوراق قرضه منتشره شده توسط شرکت‌ها یا واسطه‌های دولتی، سهام با اختیار معامله یا هرنوع اختیار معامله دیگر، واحدهای شراکت محدود و انواع مختلفی از ابزارهای رسمی سرمایه‌گذاری است که قابل معامله و تعویض باشند.
اوراق بهادار یک ابزار مالی قابل داد و ستد و مثلی (عوض دار) ای است که دارای ارزش مالی میباشد. اوراق بهادار به‌طور کلی به صورت زیر دسته‌بندی میشوند:
- اوراق بدهی مانند سند بدهی بانک، اوراق قرضه و سهام قرضه
- اوراق حقوق صاحبان سهام مانند سهام عادی و …
- ابزارهای مشتقه مثل، قرار دادهای آتی، اختیار معامله، پایاپای
انواع اوراق بهادار
بازار اوراق سهام: بازاری که سهام شرکت های سهامی (عادی و ممتاز) در آن داد و ستد می شود.
بازار ابزارهای مشتقه: بازاری که معاملات ابزارهای مبتنی بر دارایی‌های مالی یا فیزیکی (اختیار معامله و قرارداد آتی) در آن صورت می پذیرد.
بازار اوراق بدهی (قرضه): بازاری که ابزارهایی با درآمد ثابت در آن معامله میشود.
1 – بازار اوراق سهام
در میان اوراق بهادار موجود در بازار، سهام متداول‌ترین ورقه بهادار محسوب میشود. سهام، دارای ارزش اسمی بوده و تعداد آن برای هر شرکت، بسته به میزان سرمایه آن شرکت متغیر است. ارزش اسمی هر سهم عادی در بورس اوراق بهادار برابر با ۱۰۰ تومان یا ۱۰۰۰ ریال است. تعداد سهام عادی هر شرکت نیز حاصل تقسیم سرمایه آن بر ارزش اسمی هر سهم است. سهام عادی یک نوع دارایی مالی است که نشان‌دهنده مالکیت صاحب آن در یک شرکت است. گفتنی است سهامداران صاحب سود سهام سالیانه، دارای حق رای در مجامع آن شرکت و برخوردار از منافع افزایش یا کاهش قیمت سهام هستند. برخلاف دارندگان اوراق بدهی که عموماً فقط سود و ارزش اسمی دریافت می‌کنند، دارندگان سهام قادر هستند تا از سود سهام خود منفعت کسب کنند.
سهام عادی
از رایجترین اوراق بهادار به حساب میآیند که نشان دهنده مالکیت در یک شرکت میباشند. سهام عادی دارای دو ارزش اسمی و ارزش بازاری میباشد که در ایران ارزش اسمی هر سهم 1000 ریال است. ارزش بازاری سهام عادی نیز با توجه به میزان عرضه و تقاضا بر روی آن سهم مشخص میشود.
سهام ممتاز
در مواقعی که شرکت از محل اندوختههای نقدی خود اقدام به افزایش سرمایه میدهد بجای اعطای حق تقدم، به نسبت میزان افزایش سرمایه خود به سهامداران فعلی به ازای هر سهم سهام جایزه میدهد. سهامداران شرکت موظف به پرداخت هیچگونه مبلغی به شرکت نمیباشند. همچنین دارندگان سهام ممتاز از نظر پرداخت سود نسبت به دارندگان سهام عادی اولویت دارند.
2- بازار اوراق مشتقه
نوعی اوراق بهادار است که ارزش آن بر اساس دارایی اصلی دیگری تعیین می شود. اوراق مشتقه در بازارهای مالی دارای انواع گوناگونی می باشند.
قرارداد اختیار معامله
به طور کلی قراردادهای اختیار معامله به دو دسته اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می شوند.
قرارداد اختیار خرید، قراردادی است که طی آن خریدار اختیار دارد مقدار مشخصی دارایی مالی یا اوراق بهادار را در تاریخ و با مبلغی که در زمان عقد قرارداد مشخص شده خریداری کند و در مقابل فروشنده متعهد می شود دارایی یا اوراق مود نظر را در صورت مطالبه خریدار به فروش برساند.
قرارداد اختیار فروش، قراردادی است که طی آن فروشنده اختیار دارد مقدار مشخصی دارایی مالی یا اوراق بهادار را در تاریخ و با مبلغی که در زمان عقد قرارداد مشخص شده به فروش برساند و در مقابل خریدار متعهد می شود دارایی یا اوراق مود نظر ابزارهای داد و ستد را در صورت مطالبه فروشنده به خریداری کند.
قرارداد آتی
از انواع ابزارهای مشتقه به حساب می آیند. در قرارداد آتی دو طرف معامله متعهد می شوند دارایی مالی را با قیمتی معلوم و در زمانی مشخص که در زمان عقد قرارداد معین شده است، را معامله کنند. قراردادهای آتی اغلب به تحویل فیزیکی کالا یا دارایی مالی منجر نمی شوند و پیش از موعد مقرر توسط طرفین قرارداد تسویه می شوند.
2- بازار اوراق قرضه (بدهی)
اوراق بدهی یا اوراق قرضه اسناد یا اوراق بهاداری هستند که به‌موجب آن شرکت انتشاردهنده متعهد میشود مبالغ مشخصی(بهره سالانه) را در زمان‌هایی خاص به دارنده آن پرداخت کند و در زمان مشخص (سررسید) اصل مبلغ را بازپرداخت کند. دارنده اوراق مذکور به‌عنوان بستانکار حق دریافت اصل و سود آن را دارد، ولی هیچ مالکیتی در شرکت ندارد.
انواع اوراق‌بدهی را می‌توان تحت عنوان اوراق خزانه دولتی، اوراق صکوک شرکتی، اوراق مشارکت ابزارهای داد و ستد دولتی و شرکتی، اوراق مرابحه، اوراق استصناع، اوراق منفعت، اوراق سلف موازی استاندارد، گواهی‌سپرده، سهام ممتاز و اوراق بهادار وثیقه‌ای نام برد.
برنامه ریزی تولید از مسیر ابزارهای مالی بورس کالا
محمد حسنی سعدی سخنگوی شرکت بورس کالای ایران گفت: عرضه مستمر محصولات پتروشیمیایی در بورس کالا به همراه فراهم بودن استفاده فعالان این صنایع از ابزارهای مالی همچون معاملات سلف، گواهی سپرده کالایی، قرارداد کشف پریمیوم و اوراق خرید دین کالایی، همگی فضای آرام‌تری را برای برنامه ریزی تولید، پیش بینی پذیری بازارها و تامین نیاز مصرف‌کنندگان مواد اولیه فراهم می آورد که ورود گام به گام کالاهای وارداتی به بورس کالا نیز می‌تواند این روند را تقویت کند.
به گزارش «کالاخبر» به نقل از ویکی شیمی، با ورود محصولات پتروشیمیایی طی سال های اخیر به بورس کالا، چهره جدیدی از این بازار ترسیم شده که تاکنون خروجی آن برای صنایع مصرف‌کننده مواد اولیه مثبت بوده است. با توجه به رویکرد جدید بدنه تصمیم‌سازی دولتی برای حمایت از تولید داخلی، نقش بورس کالا برجسته‌تر از گذشته خواهد شد. در این خصوص در گفت و گویی با محمد حسنی سعدی سخنگوی بورس کالای ایران به این موارد اشاره شده است.
وضعیت معاملات به صورت کلی در نیمه نخست امسال تاکنون چگونه بوده و چه تغییری با سال گذشته داشته است؟
تا هفته منتهی به ۱۹ شهریور ماه حجم کل معاملات در بازار فیزیکی بورس کالا از لحاظ حجم رشد ۴۵ درصدی و از لحاظ ارزش افزایش ۱۱۹ درصدی داشته و بیشترین رشد حجم معاملات به گروه محصولات صنعتی و معدنی مرتبط است. همچنین بازار فرعی رشد ۱۰۱ درصدی حجم را تجربه کرد اگرچه در بازار محصولات پتروشیمی با افت ۵ درصدی حجم و بازار فرآورده‌های نفتی با کاهش ۱۹ درصدی حجم معاملات روبه‌رو بود. نوسان بهای ارز تاکنون مهمترین فاکتور در کاهش حجم معاملات محصولات پتروشیمی به شمار می رود که موجب شد حجم خرید این گروه کالایی کاهش یابد. این موارد در نهایت موجب شد تا ارزش معاملات در سال جاری به نسبت مدت مشابه سال گذشته در بازار فیزیکی بورس کالا رشد ۹۴ درصدی داشته باشد.
هم‌اکنون بورس کالا چه ابزارهایی برای حمایت از عرضه‌کنندگان و خریداران در اختیار اهالی بازار قرار میدهد؟
مهمترین تلاش بورس کالا همانگونه که از ماهیت آن مشخص است، تنوع قراردادها بوده و پیگیری‌های بسیاری صورت گرفته است تا بهترین شرایط خرید برای مصرف‌کننده مواد اولیه فراهم شود. قراردادهای کشف پریمیوم گام به گام در حال توسعه و افزایش است؛ رونق معاملات سلف را شاهد هستیم همچنین در بسیاری از موارد تلاش کرده‌ایم تا معاملات به صورت اعتباری صورت پذیرد اگرچه این شیوه داد و ستد به نظر فروشنده باز می‌گردد و بورس کالا برای توسعه معاملات اعتباری و نسیه آمادگی کامل دارد.
با توجه به هدف‌گذاری حمایت از تولید در ادبیات دولت جدید، بورس کالا چه برنامه‌هایی برای حمایت از مصرف‌کننده مواد اولیه پتروشیمیایی در ماه‌های آینده دارد؟
یکی از مهمترین حمایت‌ها از مصرف‌کنندگان مواد اولیه تأمین مالی قراردادهاست. تلاش داریم تا قراردادهای خرید دین راه‌اندازی شود تا حمایت‌های اعتباری در بستری رسمی صورت پذیرد. همانگونه که عنوان شد معاملات اعتباری اغلب در قراردادی بین خریدار و فروشنده منعقد میشود ولی در صورت راه‌اندازی معاملات خرید دین، نهادهای مالی دیگر امکان حضور در فرآیند تأمین مالی را خواهند داشت.
با توجه به ویژگی‌های بازار محصولات شیمیایی شاهد هستیم که تقاضای مستمر و التهاب کمتر در مقایسه با بازار پلیمرها در ماه‌ها حتی سال‌های اخیر ادامه داشته است. با توجه به این موارد بورس کالا چه ابزارهایی برای حمایت از حجم معاملات و بهبود فرآیند تولید در اختیار دارد؟
پتانسیل استفاده از ابزارهای مالی و تنوع معاملات می تواند به بازار محصولات مختلف کمک کند. ساده‌ترین حالت استفاده از قراردادهای سلف و البته بهره گیری از قرارداد کشف پریمیوم است که خریدار از هم‌اکنون برای تقاضای آینده خود برنامه ریزی کرده و با امنیت بیشتری به تولید بپردازد. تلاش داریم تا با جذب عرضه‌های جدید فضای آرام‌تری را برای مصرف‌کنندگان مواد اولیه فراهم آوریم که ورود گام به گام کالاهای وارداتی به بورس کالا می‌تواند این روند را تقویت کند.
همچنین راه اندازی گواهی سپرده کالایی برخی محصولات پرطرفدار و راه اندازی انبارهای تحت کلید بورس کالا نیز می تواند کمک شایانی به روان تر شدن و پیش بینی پذیر بودن بازار کند.
ابزارهای داد و ستد
اوراق بهادار یک ابزار مالی دارای ارزش هست که قابلیت داد و ستد دارد. این اوراق ، برگه ای است که متضمن حقوق مالی قابل نقل و انتقال برای مالک عین و یا منفعت آن باشد.
انواع اوراق بهادار به لحاظ قابلیت نقل و انتقال
اوراق با نام ، این نوع اوراق تنها به نام یک نفر ثبت خواهد شد و آن شخص مالک اوراق می باشد.
اوراق بی نام ، ای اوراق در وجه حامل بوده ، یعنی شخصی که حمل کننده آن است مالک آن نیز می باشد.
انواع اوراق بهادار به لحاظ نوع دارایی
1-اوراق بدهی
یکی از روش های تامین مالی برای پروژه ها و طرح های عمرانی و . انتشار ابزارهای داد و ستد اوراق بدهی به جای اخذ تسهیلات از بانک ها و موسسات مالی می باشد. اوراق بدهی انواع مختلفی دارد از جمله ، اوراق مشارکت دولتی ، اوراق مشارکت شهرداری ها ، صکوک اجاره ، مرابحه ، اوراق قرضه و . . دولت‌ها و شرکت‌ها برای تامین مالی پروژه‌های بزرگ خود مستقیم از مردم و با فروش اوراق بدهی وام می‌گیرند و پرداخت اصل پول به همراه سود را تضمین می‌کنند.
2-حقوق صاحبان سهام
این اوراق شامل سهام ، حق تقدم سهام ، سهام جایزه و . می باشد.
سهام، میزان مالکیت فرد از یک دارایی را نشان می دهدو هر شخص به میزان برگه سهمی که در اختیار دارد مالک شرکت است.
سرمایه شرکت های سهامی به بخش های مساوی تقسیم شده است که هر بخش معرف یک سهام که کوچک ترین واحد مالکیت یک شرکت است می باشد . معمول ترین نوع سهام سهام عادی است که دارندگان آن دارای حقوقی از جمله حق رای ، شرکت در مجامع و . می باشد . درصورتی که شرکت امتیازات خاصی را برای بعضی از سهام قائل شود، به آن سهام ممتاز گفته می شود . مثلا مشارکت در باقی مانده سود . این امتیازات قبلا باید به تصویب مجمع رسیده و در اساس نامه قید شده باشد.
3-ابزارهای مالی مشتقه
ارزش این اوراق بر پایه ارزش دارایی های دیگری که به آن دارایی پایه گفته می شود ، می باشد و این اوراق به خودی خود فاقد ارزش هستند . این ابزار در دو بازار خاج از بورس و بورس قابل معامله است که معامله آن در بازار خارج از بورس به دلیل عدم قانون گذاری مناسب ، ریسک بالایی دارد. از جمله مهم ترین این ابزارهای داد و ستد اوراق ، قرارداد سلف ، قرارداد آتی ، قرارداد اختیار معامله و سوآپ ها می باشد.
اوراق تجاری و بهادار
اوراق تجاری یک ابزار بدهی کوتاه مدت است که توسط یک شرکت، معمولاً برای تأمین مالی و برآوردن تعهدات کوتاه مدت منتتشر میشود.
ناشرین اوراق تجاری شامل شرکتهای مختلف با انواع فعالیت‌های مالی، صنعتی و بازرگانی هستند که در جهت تأمین مالى نیازهاى مالى کوتاه مدت و فصلى خود و نیز سرمایه در گردش مورد نیاز دائمى، از انواع اوراق تجارى استفاده مى‌کنند. اوراق تجاری و بهادار عبارت است از: چک، سفته، برات، قبض و تضمین های بانکی فته و طلب و به عبارتی اسنادی است که اعتبار آنان از طریق قانون تعریف شده باشد. همچنین این اوراق جایگزین مناسبی برای وام‌هاى بانکی می باشد. اوراق تجاری بدون پشتوانه هستند و معمولاً بازپرداخت آنها به وسیلة دارایی خاصی تضمین نمی‌شود. هر چند که بنگاه‌های فروشنده این اوراق، می‌بایست دارای خطوط پشتیابی کننده از طرف بانک‌های تجاری باشند.
انواع اوراق بهادار
- اوراقی است که توسط شرکت های بزرگ و معتبر انتشار می یابد . این اوراق تجاری به طور مستقیم به خریداران ابزارهای مالی فروخته میشوند و نیازی به کارگزاران و معامله‌گران نخواهند داشت.
- اوراقی که توسط شرکت های کوچکتر به شرط خوشنام بودن و معتبر بودن منتشر میشوند. این نوع اوراق تجاری از طریق معامله‌گران و کارگزاران به مشتریان فروخته میشوند. نرخ بهره اوراق تجاری دسته دوم معمولاً بیشتر از اوراق منتشر شده توسط شرکتهای بزرگ در دسته اول است .علت این نرخ بهره ریسک بیشتر و همچنین وجود هزینه های داد و ستد توسط معامله‌گران می باشد.
سهم چیست؟
سهم عبارت است از : مشارکت در سرمایه گذاری و یا قدرالسهمی است که بطرق مختلف از جمله ارث به اشخاص داده میشود که در سود یا تحول کلیت یا بخشی از سهام موجبات آورده یا برحسب عملکرد و تفسیرات در روند مشارکت بعضاً ممکن است سود و زیان هم در پی داشته باشد. که به دو دسته تقسیم می شود :
سهام عادی
سهام عادی همانگونه که از مفهوم آن مشخص است ممکن است وابستگی به هیچ یک از ادارات و دولت نداشته باشد. لکن در تقسیر موسع آمده است گاه اشخاص به موجب حقی دارای سهمی در سایر ادارات هستند که اختیارات واسعه بعنوان استفاده از سهم بصورت عادی نیز به آنان داده شده باشد.
سهام ممتاز
سهام ممتاز برحسب موقعیت و تعامل و اولویت برای معامله و سود دهی و تقاضا و عرضه و مصارف و یا نیازهای جامعه و انحاء معاملاتی که عواید آن پیش از سایر معاملات بورس است بعنوان سهام ممتازه وجود داشته که تقدیم و اولویت تقاضا و عرضه را در بر میگیرد.
بورس چیست؟
بورس عبارت است از: اوراقی بهادار و خاص که توسط کارگزاران با اسناد و اوراق تجاری مورد داد و ستد واقع میشود که اوراق تجاری از طریق سهام شرکتهای دارای سهام با اوراق قرضه و یا شهرداریها و مؤسسات وابسته به دولت و خزانه داری کل که قابلیت واگذاری را داشته بدشند به نقل و انتقال می انجامد
سرمایه گذاری چیست؟
سرمایه گذاری عبارت است از: آورده مالی بانحاء مختلف برای انجام کار یا معاملات داخلی و خارجی و تولید و ابزارهای داد و ستد عرضه از طرف اشخاص در بورس بصورت بخشی از سهام سپرده که از محل بکارگیری آن در بازدهی یا تولید یا معاملات و داد و ستد نقش بارز خواهد داشت.
