ریسک و انواع آن

ریسک و انواع آن

*جديد HSE بسته هاي آموزشي افسر

غير حضوري

HSE وبگردي	نقشه سايتها	HSE قوانين	HSE پورتال	استخدام و کاريابي	دانلودها	HSE اخبار	HSE کتاب هاي

HSE نظارت	مشاوره	آموزش	موسسه

آدرس کانال تلگرام موسسه @iihsep

واژه ريسك مفاهيم متعددي دارد. زماني كه به تعاريف مراجعه ‌شود متوجه مي‌شويم كه هر يك از محققان به فراخور حال، تعريف خاص مورد نظر ریسک و انواع آن خود را با اقامه دليل و مباحث گسترده مطرح كرده‌اند .

با آنكه تاكنون تعاريف متعددي از ريسك ارائه شده است، مي‌توان ادعا كرد كه همه ين تعاريف بري بيان موقعيتهيي ارائه شده اند كه سه عامل مشترك را مي توان در آنها مشاهده كرد . موقعيت هيي با ريسك توام هستند كه :

به ديگر ریسک و انواع آن سخن، عدم اطمينان از نتيج يك عمل و قرار گرفتن در معرض ين نامعلومي‌ها از مهمترين مؤلفه‌هي تشكيل دهنده انواع ريسكها مي‌باشند. در مواردي بطور كلي در مورد چگونگي نتيج ينده اطلاعي در دست نيست و در موارد ديگر با فرض آشنيي با شقوق مختلف ين نتيج بر مبني تجربه و حدس، تقريبهيي در مورد امكان وقوع هر يك به دست مي‌يد. در حالتهيي خاص نيز مشروط به حاضر بودن پيش فرض‌هيي كه آن حالت خاص را ساخته است، مي‌توان با استفاده از فنون آماري و قوانين احتمالات ب دقت نسبي، شناخت دقيق تري از احتمال وقوع ين نتيج بدست آورد. با حركت از سوي نامعلومي كامل نتيج، به طرف نامعلومي نسبي آنها، ملاحظه مي‌شود كه ميزان ريسك نيز كمتر مي‌شود. در واقع ين واقعيت با ادراك متعارف ما نيز همخواني دارد. چراكه هر چه ينده بري ما روشن‌تر و نامعلومي‌هي آن كمتر باشد خود را كمتر در معرض ريسك و خطر مي بينيم و بالعكس

در اکثر تعاريفي که از ريسک شده است، به‌صورت روشن به دو جنبه آن، يعني زيان و عدم اطمينان، اشاره شده است. ولي سومين جنبه آن، يعني انتخاب، معمولاً به‌صورت ضمني مورد اشاره قرار مي گيرد که منظور از انتخاب، چگونگي توجه نمودن به آن است. ين سه شرط، پيه هي اساسي ريسک و مبنيي بري بررسي عميق تر آن هستند .

اصطلاح ريسک بصورت گسترده ي مورد استفاده قرار مي‌گيرد، ولي مخاطبان مختلف اغلب تعبيرهي نسبتاً مختلفي ازآن دارند. بري مثال، شيوه ارتباط ريسک با فرصت به شريط تلقي ريسک بستگي دارد. بعضي اوقات، يک وضعيت هم فرصت سودآوري و هم امکان بالقوه زيان را فراهم مي سازد. ولي در موارد ديگر، فرصت سودآوري وجود ندارد، تنها امکان بالقوه زيان موجود است. بنابرين ريسک مي تواند داري دو نوع تقسيم فرعي ديگر باشد :

در شکل شماره يك تفاوت ميان ين دو مقوله به تصوير کشيده شده است. در ريسک سودا گرانه، شما مي توانيد يک سودآوري تحقق يافته يا بهبودي در روال شريط نسبت به وضع موجودتان داشته باشيد. و به‌طور همزمان نيز امکان بالقوه ي بري تجربه يک زيان يا بدتر شدن شريط نسبت به وضع موجود را داشته باشيد. . قمار بازي يک مثال از انجام يک ريسک سوداگرانه است. وقتي شما يک شرط بندي انجام مي دهيد، مي‌بيست احتمال به‌دست آوردن پول بيشتر در مقابل انتظار از دست دادن ميزان شرط بندي تان، مورد ارزيابي قرار دهيد. در ين مثال، هدف کلي افزيش ثروتتان است، و تميل شما به سرميه گذاري در ريسک، به منظور فراهم‌ساختن يک فرصت سودآورانه است .

در مقابل، ريسک خطرناک فقط يک امکان بالقوه زيان به همراه دارد و هيچ فرصتي بري بهبود روال شريط فراهم نمي سازد. بري مثال، به‌چگونگي در نظر گرفتن امنيت، به‌عنوان يک ريسک خطرناک توجه كنيد. فرض کنيد که شما نگران محافظت از اشياء با ارزشي باشيد که در خانه نگهداري مي شوند. هدف اصلي شما در ين مثال، اطمينان از عدم دستبرد به اشياء موجود در منزل شما بدون اطلاع و اجازه از جانب شماست. بعد از بررسي ميزان کيفيت امنيت اشياء، امکان دارد که شما تصميم به نصب يک سيستم امنيتي در منزلتان به‌منظور جلوگيري از ورود دزد و سرقت اشياء بگيريد. توجه كنيد که هدف در ين مثال، طبق تعريف، تنها تمرکز ريسک بر روي محدوده امکان بالقوه زيان است. در اکثر شريط مناسب، شما تنها آنچه را که هم اکنون مالک آن هستيد، محافظت مي كنيد. و هيچ امکان بالقوه‌ي بري سودآوري وجود ندارد

در ين مثال، شما تميل به کسب آرامش خاطر به‌واسطه جلوگيري از عواقب ناخوشيند ورود به منزلتان داريد . هدف شما به‌عنوان احساس امنيت بيشتر، تعيين کننده شريطي است که ريسک منظور مي شود. بعد از تجزيه و تحليل شريط، شما ممکن است تصميم به نصب يک سيستم امنيتي در منزلتان به‌منظور يجاد موانع بري سارقان بگيريد. ممکن است ينگونه استدلال كنيد که افزيش امنيت احتمالاً بري شما احساس امنيت بيشتري به ارمغان خواهد آورد و متعاقباً باعث کسب آرامش خاطرمي‌شود که شما به‌دنبال آن هستيد. در ين مثال، شما تميل به سرميه گذاري مالي در يک سيستم امنيتي به منظور فراهم آوردن يک فرصت احساس امنيت بيشتر بري خود داريد . ريسک امنيتي در ين مثال، سوداگرانه است زيرا در ين مورد ميزان تحمل بري ريسک (به‌عنوان مثال، مقدار پولي که شما تميل داريد در يک سيستم امنيتي سرميه گذاري كنيد) با ميزان علاقه شما بري تحقق يک فرصت (به‌عنوان مثال، کسب آرامش خاطر) در توازن است .

بنابرين، ريسک به‌صورت کاملاً مشخص و روشني قابل طبقه بندي به‌عنوان سوداگرانه و خطرناک بر مبني نوع آن نيست، بلکه بر اساس شريطي که آن ادراک مي شود، قابل دسته بندي است .

تمامي اشکال ريسک، چه آنها به‌عنوان ريسک سوداگرانه طبقه بندي شده باشند، چه به‌عنوان ريسک خطرناک، شامل عناصر مشترکي هستند كه شامل چهار عنصر ذيل است :

محتوا يعني زمينه، وضعيت، يا محيطي که ريسک در آن منظور شده و مشخص کننده فعاليتها و شريط مرتبط با آن وضعيت است. به‌عبارت ديگر، محتوا نميي از تمامي پيامدهي سنجيده شده فراهم مي‌سازد. بدون تعيين يک محتوي مناسب، به‌طور قطع نمي‌توان تعيين نميد، کدامين فعاليتها، شريط و پيامدها مي‌بيست در تجزيه و تحليل ريسک و فعاليتهي مديريتي درنظرگرفته شوند. بنابرين، محتوا، مبنيي بري تمامي فعاليتهي بعدي مديريت ريسک فراهم مي كند .

بعد از يجاد يک محتوا، عناصر باقي مانده در ريسک به‌طور مناسبي قابل بررسي هستند. عنصر فعاليت يعني عمل يا اتفاقي که باعث ريسک مي شود. فعاليت، عنصر فعال ريسک است و مي بيست با يک يا چندين شرط ويژه بري ظهور ريسک ترکيب شود. تمامي اشکال ريسک با يک فعاليت به‌وجود مي يند؛ بدون فعاليت، امکان ريسک وجود ندارد .

در حالي‌که فعاليت، عنصر فعال ريسک است، شريط تشکيل دهنده عنصر منفعل ريسک است. ين شريط تعيين کننده وضعيت جاري يا يک مجموعه از اوضاع و احوال است که مي‌تواند به ريسک منجر شود. شريط، وقتي با يک فعاليت آغازگر خاص ترکيب مي شود، مي تواند يک مجموعه از پيامدها يا خروجي ها را توليد كند. پيامدها، به‌عنوان آخرين عنصر ريسک، نتيج يا اثرات بالقوه يک فعاليت در ترکيب با يک شرط يا شريط خاص است .

فرايند مديريت ريسک متدي است که توسط آن ريسک‌هاي پروژه (در حوزه، خروجي پروژه، منابع و . ) به طور رسمي در طور اجراي پروژه مشخص، رتبه‌بندي و مديريت مي‌شوند. اين فرايند شامل انجام فعاليت‌هايي است که جهت کاهش احتمال رويداد و شدت تاثير هر ريسک تعيين شده‌اند .

فرايند مديريت ريسک بدين جهت انجام مي‌شود که اطمينان يابيم تمامي ريسک‌ها به طور رسمي مشخص شده، رتبه‌بندي شده، مورد نظارت قرار گرفته و از رويداد آنها جلوگيري شده يا از تاثير آنها کاسته شده است .

هدف فرآيند مديريت ريسک پروژه به حاميان مالي پروژه و تيمهاي پروژه براي تصميم گيري آگاهانه در مورد راه حلهاي جايگزين کمک مي کند. مديريت ريسک تيم پروژه را تشويق مي کند که روشهاي مناسبي را در پيش بگيرند تا :

هنگامي که بايد از فرايند مديريت ريسک پروژه استفاده شود اگرچه فرايند مديريت ريسک در طور فاز اجراي پروژه مورد استفاده قرار مي‌گيرد ريسک‌هاي پروژه ممکن است در تمامي مراحل چرخه عمر پروژه مشخص شوند. به صورت تئوري هر ريسکي که در طول چرخه عمر پروژه مشخص شود بايد به عنوان بخشي از فرايند مديريت ريسک به طور رسمي مديريت شود. بدون فرايند مديريت ريسک مناسب رسيدن به اهداف مورد نظر در موارد مالي، زماني و کيفي با خطر مواجه مي‌شود فرايند مديريت ريسک تنها در زماني که فاز اجراي پروژه تکميل مي‌شود به اتمام مي‌رسد

" فرايند مديريت ريسک به اين دليل مورد استفاده قرار مي‌گيرد تا اطمينان يابيم تمامي ريسک‌هاي مشخص شده مستند شده و احتمال رويداد آنها افزايش يا کاهش يافته‌اند. ريسک‌ها با اين تعريف که هر رويدادي که احتمال دارد تاثير منفي بر توانايي پروژه براي رسيدن به اهداف از پيش تعيين شده داشته باشد، مشخص مي‌شوند ."

مدیریت ریسک چیست؟

تا کجا می‌توان ضرر و زیان را پذیرفت؟ تا چه زمانی باید با موانع کنار آمد؟ چطور می‌توان موانع و خطرات احتمالی را پیدا کرد؟ راهی برای جلوگیری و پیشگیری از خطرات و ریسک‌های احتمالی وجود دارد؟ چه راهکارهایی برای کاهش ضرر و زیان وجود دارد؟ پاسخ به این سوالات در فرایندی به نام مدیریت ریسک داده می‌شود.

گاهی پذیرش ریسک، کم هزینه‌تر از تلاش برای جلوگیری از احتمال وقوع یک اتفاق است

مدیریت ریسک (Risk Management)

به عنوان یک مدیر باید بدانید که مدیریت ریسک چیست. مدیریت ریسک بیانگر یک فرایند مدیریتی سیستماتیک شامل ارزیابی و کنترل است. در رسیدن به اهداف مشخص شده کسب‌وکارها، احتمال قرار گرفتن مقابل موانع وجود دارد. برای کاهش ضرر و زیان، استاندارد مدیریت ریسک به وجود آمده است. مدیریت ریسک از خطرات احتمالی جلوگیری می‌کند. در کمترین حد، Risk Management ضرر و زیان را به حداقل می‌رساند. مدیریت ریسک باید در 3 مرحله انجام شود. بدون انجام هر کدام از این 3 مرحله، فرایند کنترل و نظارت ریسک شما ناقص است:

• شناسایی عوامل خطرساز
• تجزیه و تحلیل
• پیدا کردن پاسخ مناسب برای موانع

اگر مدیریت ریسک درست انجام شود، پیش بینی وقایع آینده آسان است. از جمله مهم‌ترین کارهایی که باید در طی فرایند مدیریت ریسک انجام شود، پذیرش آن است. کار یک مدیر تنها شناسایی و پیدا کردن ریسک‌ها نیست. او باید کیفیت، قدرت و تاثیر ریسک را بر پروژه مشخص کند. پس از این کار است که می‌توان پذیرش یا عدم پذیرش ریسک را مشخص نمود. با در نظر گرفتن مستمر بودن فرایند مدیریت ریسک، مدیر پروژه باید همواره بررسی‌های لازم را انجام دهد. از جمله وظایف مدیر پروژه مشخص کردن بازه‌های زمانی برای کنترل ریسک است. تعریف بازه‌های زمانی باید متناسب با اندازه و حجم پروژه انجام شود. می‌توان بازه‌های یک ماهه تا 6 ماهه و حتی یک ساله را برای شناسایی و انجام فرایند مدیریت ریسک در نظر گرفت. در همان ابتدای مسیر پروژه باید مدیریت ریسک انجام شود. پس از جلو رفتن پروژه، ارزیابی پیش ‌بینی‌ها و مشخص کردن خطاها و اشتباهات صورت می‌گیرد.

سطح تاب‌آوری در مدیریت ریسک (tolerance level)

پس از آن‌که دریافتید مدیریت ریسک چیست، باید بدانید سطح تاب آوری ریسک چیست و چرا برای همه کسب‌وکارها اهمیت دارد. مسیر انجام پروژه را می‌توان به دویدن تشبیه کرد. در یک مسابقه دو میدانی، همه در حال دویدن هستند. مشکلات و ریسک‌ها به عنوان مانع در مسیر شما قرار می‌گیرند. نمی‌توان از دویدن دست کشید، بلکه باید تا جای امکان از روی موانع پرید و ادامه داد. از جمله وظایفی که یک مدیر پروژه در انجام فرایند مدیریت ریسک دارد، بالا بردن سطح تاب‌آوری سازمان است. مدیر پروژه در ابتدای کار باید tolerance level را مشخص کند. پیدا کردن حد ضرر در بازارهای مالی اهمیت بیشتری دارد. از جمله نتایج مدیریت ریسک، به حداقل رساندن زیان است. بنابراین باید یک تلورانس مشخصی برای ریسک وجود داشته باشد. بالا بردن تاب آوری ریسک، به اندازه انجام بقیه مراحل فرآیند اهمیت دارد. در طول زمان کسب‌وکارها باید توانایی ریسک پذیری خود را بالا ببرند. احتمال از پا افتادن یک شرکت استارتاپی در سال اول، باید در سال‌های بعد کاهش پیدا کند. در غیر این صورت، مسیر مدیریت ریسک به درستی انجام نشده است.

مدیریت ریسک به گذر کردن از موانع پیش روی کسب و کار کمک می‌کند

انواع شیوه‌های مدیریت ریسک

روش اجرای مدیریت ریسک، نقش مهمی در میزان کارکرد آن دارد. مدیر پروژه باید بتوانند درست‌ترین انتخاب را در تمامی مراحل داشته باشد. یعنی استراتژی مدیریت ریسک وابستگی نزدیکی به نوع پروژه و مانع پیش رو دارد. انواع شیوه‌های مدیریت ریسک وجود دارد که هر کدام از آن‌ها کارکرد خاص خود را دارند. بهترین راه مقابله و برخورد با ریسک، باید با در نظر گرفتن استراتژی‌های گوناگون انتخاب شود. 5 روش زیر به عنوان رایج‌ترین شیوه‌های مدیریت ریسک در نظر گرفته می‌شود:

1- متوقف کردن فرآیندی که باعث بروز ریسک و خطر می‌شود

گاهی مدیر پروژه باید تصمیم بگیرد که فرایندهای ریسک‌ساز و خطر آفرین را برای مدت زمان مشخص تعلیق کند. این کار با دو هدف انجام می‌شود. اول، حفظ ایمنی پروژه اهمیت دارد. وظیفه شما به سلامت مدیریت کردن پروژه است. دوم، باید از زیان بیشتر جلوگیری کنید. فرآیند خطرآفرین باید برای به حداقل رساندن زیان متوقف شود. این کار زمانی صورت می‌گیرد که نتوانید در مدت زمان کوتاه، راه حل مناسب را شناسایی و پیاده سازی کنید.

2- پذیرفتن اثر منفی ریسک

در جایی از پروژه ممکن است با وجود اثر منفی، امکان متوقف کردن فرآیندها وجود نداشته باشد. در این صورت وظیفه یک مدیر کنترل و مدیریت زیان‌ها است. شما نمی‌توانید فرآیندها و فعالیت‌ها را متوقف کنید، بنابراین باید زیان را به حداقل محدود نمایید.

3- کم کردن میزان احتمال بروز ریسک و خطر

با هدف کاهش اثرات منفی ریسک روی پروژه، می‌توان از روش‌های مراقبتی استفاده کرد. وظیفه شما پیشگیری از خطر است. حتی در صورتی که بروز یک ریسک در پروژه اجتناب ناپذیر باشد، می‌توان از گسترش آن جلوگیری کرد. پیشگیری کردن از ریسک‌های بیشتر، یک استراتژی مدیریتی قوی است.

4- کنترل و کاهش ریسک و انواع آن اثرات منفی ریسک

اگر شناسایی ریسک به درستی انجام شود، اثرات منفی آن هم مشخص می‌گردد. اثری که ریسک می‌تواند روی پروژه بگذارد، قابل اندازه گیری است. مدیریت ریسک باید همراه با پذیرش خطرات و زیان‌های احتمالی باشد. در این مرحله می‌توان سعی بر کاهش اثر منفی ریسک داشت.

5- انتقال ریسک به دیگر بخش‌های سازمان

شاید به نظر اشتباه باشد اما انتقال ریسک به دیگر بخش‌های سازمان پروژه می‌تواند تاب‌آوری آن را بالا ببرد. سهیم بودن ریسک در پروژه با بخش‌های دیگر، توانایی کنترل و مدیریت آن را بیشتر می‌کند.

اهمیت مدیریت ریسک تا چه اندازه است؟

پاسخ دادن به اینکه اهمیت مدیریت ریسک چیست، ساده است. فرآیند tolerance level، با 4 هدف اصلی انجام می‌شود.

• شناسایی ریسک‌های احتمالی
• کاهش ریسک‌ها یا کم کردن اثر آن‌ها
• مشخص کردن استاندارد برخورد با ریسک
• برنامه ریزی برای آینده

این 4 هدف، نتایجی است که در مدیریت ریسک باید به دست بیاید. اثری که مدیریت ریسک روی پروژه می‌گذارد، برای هر کسب‌وکار حقیقی و حقوقی متفاوت است. مدیریت ریسک می‌تواند منجر به صرفه‌جویی در منابع، افراد، درآمد، اموال، دارایی‌ها و زمان شود. جلوگیری از خطرات بیشتر، کاهش زیان‌های مادی و معنوی، حفظ دارایی‌ها و اموال از نتایج پیش پا افتاده مدیریت ریسک است. حتی مدیریت ریسک می‌تواند برای سازمان کاهش مسئولیت‌های حقوقی در پی داشته باشد. در پروژه‌های بزرگ، باید به سهامداران و ذینفعان پاسخگو باشید. بدون مدیریت ریسک، تمامی ضررها و زیان‌ها از نظر حقوقی بر دوش شماست. بنابراین بدون در نظر گرفتن اندازه و حجم پروژه، مدیریت ریسک باید از همان ابتدا انجام شود. در دوره حسابداری پیمانکاری، یک بخش مهم و غیرقابل چشم‌پوشی، مدیریت ریسک پروژه‌ها است. پس از اینکه دانستید حسابداری پیمانکاری چیست و چطور انجام می‌شود، باید با مدل مدیریت ریسک پروژه‌های استاندارد PMBOK، مدل مدیریت ریسک ERM (مدیریت ریسک بنگاه اقتصادی)، ریسک‌های مالی و غیرمالی و ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک آشنا شوید.

مراحل انجام مدیریت ریسک شامل شناسایی ریسک، تحلیل، اقدام، نظارت و کنترل می‌شود

مراحل انجام مدیریت ریسک در شاخه‌های مختلف

مدیریت ریسک می‌تواند در تمامی پروژه‌های شخصی و عمومی کوچک و بزرگ انجام شود. در انجام مراحل مدیریت ریسک، نوع پروژه اهمیت زیادی دارد. بنابراین شما باید بدانید که شرح وظایف‌تان چیست. مشخص کردن ریسک‌های احتمالی، در شاخه‌های مختلف آسان است. برای مثال یک بخش پرکاربرد از مدیریت ریسک در امور مالی است. در این بخش شما باید بدانید حسابداری مالی چیست و چگونه انجام می‌شود. علاوه بر آن، نیاز است تا انواع ریسک‌های پولی و ارزی و راه‌های جلوگیری از ضررهای بیشتر در بازارهای مالی را هم بشناسید. به طور معمول مدیریت ریسک در شاخه‌های زیر انجام می‌شود:

• مدیریت ریسک پروژه
• مدیریت ریسک و سرمایه
• مدیریت ریسک در بورس
• مدیریت ریسک در بیمه
• مدیریت ریسک مالی

پس از آن باید موانع را پیدا کنید. موانع، خطرات و زمینه‌های بروز ریسک می‌تواند داخلی و خارجی باشد. فعالیت‌هایی مانند برنامه ریزی غیر واقع‌گرایانه، وجود پروژه‌های همزمان، مشخص نبودن مسئولیت‌ها، انتصابات نادرست، عدم برنامه‌ریزی دقیق، عدم توانایی در فراهم کردن منابع مالی و غیرمالی، تضاد در اولویت‌ها و عدم کنترل تغییرات مشتری می‌تواند به عنوان عوامل داخلی بروز ریسک در نظر گرفته شود. اما موانع خارجی ریسک می‌تواند قابل پیش بینی و غیرقابل پیش بینی باشد.

موانع خارجی غیرقابل پیش‌بینی

• تغییرات پیش بینی نشده در قانون
• بلایای طبیعی
• خرابکاری پیش بینی نشده و اثرات آن

موانع خارجی قابل پیش‌بینی

• ریسک بازار
• ریسک اجتماعی
• تورم و نوسانات نرخ ارز
• تغییرات فناوری و تکنولوژی

بنابراین باید با در نظر گرفتن این موانع، مراحل انجام مدیریت ریسک را مشخص نمود.

استانداردهای مدیریت ریسک چیست؟

استانداردهای مدیریت ریسک به شما کمک می‌کند تا از دستورالعمل‌های کاربردی و موثر استفاده کنید. دستورالعمل‌هایی که به عنوان استاندارد تعریف می‌شوند، شامل فرایند‌های از پیش تعیین شده است. استفاده از سیستم‌های مدیریت ریسک، چارچوب فعالیت‌های شما را مشخص می‌کند. سازمان بین‌المللی استاندارد‌سازی (ISO)،استاندارد مدیریت ریسک را هم مشخص کرده است. ISO 31000 شامل مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های مدیریت ریسک است. با اجرای این سند استانداردسازی، تمامی فعالیت‌های مدیریت ریسک در چارچوب ISO قرار می‌گیرد. این استاندارد شامل 5 دسته بندی کلی است:

• اختیارات
• برنامه ریزی
• اجرای فرایند
• بررسی‌های مداوم
• بهبود و بهینه سازی

مدیریت ریسک در سازمان و پروژه باید با در نظر گرفتن این 5 مرحله انجام شود. در صورتی که به دنبال دریافت این استاندارد هستید، اجرای آن الزامی است.

دوره مدیریت ریسک

برای پیاده‌سازی فرایندهای مدیریت ریسک در پروژه، باید روی تمامی بخش‌ها و فازهای ریسک تسلط داشته باشید. گذراندن دوره مدیریت ریسک، فرصت خوبی برای یادگیری بهتر و دقیق‌تر انواع ریسک و نحوه مقابله با آن‌ها است. در این دوره شما یاد می‌گیرید که از فرآیندها، رویه‌ها و سیاست‌های تعیین شده برای شناسایی، ارزیابی، نظارت، معالجه و گزارش ریسک‌های موجود در سیستم استفاده کنید. در مدیریت ریسک تنها دانستن راه حل مناسب و قطعی مهم نیست. شما باید بتوانید در بهترین زمان ممکن نسبت به ریسک‌ها و موانع در سازمان واکنش نشان دهید. بنابراین باید مهارت کافی و لازم را برای مقابله با آنان داشته باشید. به همین دلیل دوره مدیریت ریسک پکت به شکل تئوری و عملی برگزار می‌شود. این دوره بیشترین تاثیر را در بالا بردن توانایی‌ها شما خواهد داشت. مفاهیم زیر را می‌توانید در این دوره به طور کامل یاد بگیرید:

• مفهوم مدیریت ریسک و عناصر آن
  
• نقش و جایگاه کنترل‌های داخلی و حاکمیت شرکتی در مدیریت ریسک
  
• طبقه‌بندی ریسک
  
• فرآیند مدیریت ریسک
  
• نحوه تهیه گزارش تحلیلی مدیریت ریسک

جمع بندی

بسیار ساده است که بدانید مدیریت ریسک چیست و چگونه انجام می‌شود. اما در هنگام اجرای فرایند، دانش به تنهایی پاسخگوی نیاز شما نخواهد بود. داشتن مهارت و توانایی‌های کافی، برای مدیریت ریسک الزامی است. گذراندن دوره مدیریت ریسک می‌تواند علاوه بر دانش، مهارت‌های شما را هم بیشتر کند. آموزشگاه حسابداری حسابداران خبره، برگزار کننده دوره‌های مدیریت ریسک است. سرفصل‌های مدیریت ریسک در دوره‌هایی مانند دوره‌ MBA، دوره سرپرستی امور مالی و دوره حسابداری پیمانکاری هم آموزش داده می‌شود. اما شما می‌توانید مدرک تخصصی مدیریت ریسک را هم به شکل جداگانه دریافت کنید. این مدرک از طرف انجمن حسابداران خبره و دانشگاه صنعت نفت نفت صادر می‌شود. برای ثبت نام شما به حداقل ۳ سال تجربه کاری در زمینه امور مالی نیاز دارید. تمامی مدیران و تصمیم گیرندگان امور مالی، باید مدیریت ریسک را بشناسند و آن را پیاده سازی کنند.

انواع ریسک در حسابرسی کدامند؟

صاحبان کسب وکار در هر زمینه ی شغلی همواره با ریسک های مالی مواجه هستند و در صورتی که نتوانند با آن ها مقابله کنند با ضررهای مالی روبرو می شوند. در حرفه حسابداری نیز یک حسابرس خبره با استفاده از گزارش های مالی جامع که توسط حسابداران تهیه شده، تلاش می کنند ریسک در حسابرسی را از بین ببرند.

دروساحساب دراین مقاله قصد دارد شما را با تعریف ریسک در حسابرسی، انواع ریسک در شرکت های حسابرسی و تعریف آن ها آشنا نماید.

ریسک در حسابرسی چیست؟

حسابرسان داخلی در شرکت های حسابرسی، گزارش های مالی که توسط حسابداران تهیه شده را مورد بررسی قرار می دهند. در صورتی که حسابرس خبره نباشد و محتوای گزارش را متوجه نشود نمی توانند ایرادات موجود در گزارش را برطرف کند که در نهایت متحمل ضرر به شرکت می شود. در علم حسابرسی، یک حسابدار خبره ریسک در حسابرسی را مشخص می کند و ریسک و انواع آن گزارش های مالی را جزء به جزء مورد بررسی قرار می دهد.

انواع ریسک در شرکت های حسابرسی:

ریسک نوع آلفا (رد نادرست):

در این نوع از حسابرسی با توجه به اینکه گزارشات مالی کامل بوده و هیچ نقصی ندارند، ولی حسابرس نظری می دهد که درست نبوده و باعث می شود روند کار دچار مشکل شود و علاوه بر اینکه سازمان را فریب می دهد، درستکاری و تجربه کاری او نیز زیر سوال می رود.

ریسک نوع بتا (پذیرش نادرست):

در این نوع از حسابرسی گزارشات مالی کامل نبوده و نقص هایی دارند که کاملا مشهود هستند ولی حسابرس این نوع ایرادات را در نظر نمی گیرد و آن ها را تایید می کند که مشخص می شود آن حسابرس خبره نبوده و توانایی و دانش لازم برای این شغل را ندارد.

اجزای اصلی ریسک های حسابرسی:

1- ریسک ذاتی:

در هر حیطه ای ابتدا همه ی ریسک های آن شغل یا فعالیت را مشخص می کنند. به طور کلی هر شغل و یا فعالیتی سود یا زیان را به همراه دارد که در نهایت همه شامل ریسک پذیری می شوند.

مانند خریدن ملک، انتخاب شغل و یا حساب های بانکی. درست است که پول در حساب بلوکه شده و سرمایه در گردش نیست ولی باز هم دچار ریسک می شوند.

2- ریسک کنترلی:

با انتشار گزارشات درست و واقعی این امکان فراهم می شود که حسابرس با استفاده از این اطلاعات، حسابرسی دقیقی انجام دهد و سود یا زیان آن شغل را هم مشخص کند که باعث می شود ریسک در حسابرسی را کاهش دهد و مدیران و شرکاء شرکت با توجه به این گزارشات صحیح می توانند برنامه ریزی دقیق و درستی برای شرکت انجام دهند و از خطرات احتمالی که شرکت را تحدید می کند جلو گیری کنند.

3-ریسک عدم کشف:

بعضی مواقع حسابرس دقت کافی را برای بررسی گزارش ها ندارد و یا از تجربه لازم برخوردار نیست که باعث می شود نتواند کار ریسک و انواع آن خودش را به درستی انجام دهد و ایراداتی که در گزارش ها بودند باقی بمانند که در نتیجه باعث می شود ریسک در حسابرسی بالا رود، این سهل انگاری از طرف حسابرس باعث بروز مشکلاتی می شود که آن را ریسک عدم کشف می گویند.

در حرفه حسابداری، یک حسابرس خبره با استفاده از دانش و تجربه خود و بررسی گزارشات مالی یک شرکت می توانند ضرر و زیان آن شغل را مشخص کنند و ریسک در حسابرسی را از بین ببرد.

این مورد باعث می شود مدیران و شرکاء راحت تر بتوانند تصمیمات لازم را در زمینه ادامه فعالیت شرکت و گسترش آن اتخاذ کنند در نتیجه این کار منجر به پیشرفت کسب وکارها می شود.

برای آگاهی در زمینه ریسک در حسابرسی و تبعات آن برای شرکت ها و انجام خدمات حسابداری و مالیاتی می توانید با شماره های زیل با دروسا حساب در تماس باشید:

ارتباط رقابت در صنعت بانکداری و انواع ریسک‌های بانکی: شواهدی از بانک‌های پذیرفته‌‌شده در بورس اوراق بهادار تهران

رقابت‌، یکی از موضوع‌هایی است که کارشناسان اقتصادی همواره از آن به‌عنوان راهکاری برای رشد اقتصادی و بهره‌گیری بهینه از منابع اقتصادی یاد می‌کنند. افزایش رقابت و کارایی در بازار بانکی‌، کیفیت و تنوع خدمات بانکی را افزایش و هزینه‌های مبادلاتی را کاهش می‎دهد این مهم‌، دلیلی ریسک و انواع آن ریسک و انواع آن بر ضرورت اندازه‏گیری ریسک‏های بانکی با در نظر گرفتن رقابت بین آنها است. در این پژوهش، برای بانک‌های پذیرفته‌شده در بورس‌، ارتباط رقابت بانکی با انواع ریسک‏های مهم بانکی بررسی شده است. ریسک‌های مدنظر ریسک‏های نکول، دارایی، بازار، سرمایه و نقدینگی هستند که به‌عنوان متغیر وابسته‌، ارتباط آنها با شاخص رقابت (هرفیندال) سنجیده شده است. بر اساس نتایج، رقابت بانکی‌، ارتباط منفی و معنا‏داری با ریسک دارایی و ارتباط مثبت و معنا‏داری با ریسک بازار و ریسک سرمایه دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Relationship between Competition in the Banking Industry and Types of Banking Risks: Evidence from Banks Accepted in the Tehran Stock Exchange

نویسندگان [English]

• HESAN GOLMORADI 1
• zarir negintaji 2
• Siavash Golzarianpour 3
• parandeh nayeri 4

1 Assistant prof., Iran Banking Institute central bank of Iran, Tehran, Iran.

3 Faculty Member, Iran Banking Institute

4 M.A IN BANKING

چکیده [English]

Competition is one of the issues that economists always refer to as a solution for economic growth and optimal use of economic resources. Increasing competition and efficiency in the banking market can increase the quality and variety of banking services as well as reduce transaction costs. This is an important reason for the need to measure banking risks by considering the competition between them. In this study, for banks listed on the stock exchange, the relationship between banking competition and various types of important banking risks has been investigated. The risks in question are default risk, assets, market, capital and liquidity, which are measured as a dependent variable of their relationship with the competition index (Herfindal). The results show that banking competition has a negative and significant relationship with asset risk and a positive and significant

ریسک و انواع آن

مفهوم ریسک بر خلاف باور عموم مردم به معنای خطر کردن نیست. ریسک از نظر من به معنای قرار گرفتن در موقعیت‌های مناسب کسب درآمد به صورت آگاهانه و با دانش مناسب است. حتی اگر این موضوع منجر به ضرر هم شود، قطعا با تغییر نوع نگاه می‌توان از آن به عنوان کسب تجربه و یا دانش بیشتر یاد کرد. توجه کنید که افراد موفق کسانی هستند که بیشتر تجربه کرده‌اند؛ نه کسانی که هیچ تجربه و اشتباهی نداشته‌اند!

انواع ریسک:

ریسک‌هایی که افراد در سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف مثلا بورس با آن مواجه ریسک و انواع آن هستند، انواع مختلفی دارد. انواع ریسک را در یک طبقه‌بندی کلی به دو دسته می‌توان تقسیم کرد:

الف. ریسک سیستماتیک (غیر قابل اجتناب – Systematic Risk ) : ریسک‌هایی که کنترل آن در اختیار سرمایه‌گذار نیست را ریسک سیستماتیک یا غیر قابل اجتناب می‌نامند. نرخ تورم، بهره بانکی، سیاست‌های اقتصادی و سیاسی، نرخ ارز و …، مواردی هستند که می‌توانند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در سودآوری شرکت و در نتیجه قیمت سهام آن‌ تاثیرگذار باشند. توجه کنید که کنترل این ریسک‌ها در اختیار سرمایه‌گذار نبوده و به نوعی مربوط سیستم است .

ب . ریسک غیر سیستماتیک (قابل اجتناب Unsystematic Risk – ) : به آن دسته از ریسک‌هایی که بتوان با استفاده از برخی روش‌ها از آن‌ها اجتناب کرد، ریسک‌های غیر سیستماتیک یا قابل اجتناب می‌گویند. مثلا در بازار سرمایه (بورس)، این ریسک‌ها معمولا به عوامل کلان اقتصادی وابسته نبوده و ناشی از خصوصیات خاص شرکت‌ها هستند. برای مثال، اگر شرکتی که سهامش را خریده‌اید مدیریت ضعیفی داشته باشد یا توان رقابت با سایر شرکت‌ها را نداشته باشد، ریسک‌های حاصله، ریسک غیر سیستماتیک است. این ریسک‌ها اغلب منشأ درونی دارند و علت بروز آن، به داخل شرکت‌ها مربوط است .

سبد سهام (Portfolio)

حتما شما هم ضرب‌المثل “ همه تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد قرار ندهید ” را شنیده‌اید. در مباحث مرتبط با سرمایه‌‌گذاری نیز تئوری بسیار معروفی به نام “تئوری” سبد وجود دارد که کارکردی شبیه به همین ضرب‌المثل دارد . براساس این تئوری، با متنوع کردن سبد سرمایه‌گذاری و انتخاب دارایی‌های متنوع، چه با سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف و چه با تنوع بخشیدن به سبد سهام، می‌توان ریسک‌های قابل اجتناب را به حداقل رساند. یادآوری این نکته ضروری است که با متنوع کردن سبد سرمایه‌گذاری، تنها می‌توان ریسک‌های غیر سیستماتیک را کاهش داد اما ریسک‌های سیستماتیک از کنترل و اختیار سرمایه‌گذار خارج است. ولی نگران نباشید! با کاهش ریسک‌های غیر سیستماتیک، عملا بخش عمده‌ای از ریسک‌هایی که سرمایه‌گذار با آن مواجه است، کاهش می‌یابد .

همان‌طور که گقته شد یکی از روش‌های کاهش ریسک غیر سیستماتیک تشکیل سبد سهام یا پورتفولیو (Portfolio) است.اما مسلم است که پذیرش ریسک کمتر، بازدهی کمتری نیز به همراه خواهد داشت. پس این شما هستید که تصمیم می‌گیرید چقدر بازدهی می‌خواهید !

در ادامه با انواع ریسک‌ های موجود در بازار سرمایه و به طور کلی بازارهای سرمایه‌گذاری بیشتر ریسک و انواع آن آشنا خواهیم شد .

ریسک نرخ بهره (Interest Rate Risk)

فرض کنید که می‌خواهید بین سپرده‌گذاری در بانک با نرخ سود ثابت ۱۸ درصد و خرید سهام با بازده مورد انتظار ۴۰ درصد یکی را انتخاب کنید. اگر تمایل به پذیرش ریسک داشته باشید به دلیل اختلاف ۲۲ درصدی که خودتان پیش‌بینی کرده‌اید، سهام را انتخاب می کنید. حالا اگر بانک مرکزی تصمیم بگیرد نرخ سود سپرده‌گذاری را از ۱۸ درصد به ۲۴ درصد افزایش دهد، چه اتفاقی می‌افتد؟ احتمالا این سوال را از خودتان بپرسید که “آیا ۱۶ درصد سود بیشتر ارزش ریسک را دارد؟ ”

نوسانات نرخ سود سپرده یا اوراق مشارکت می‌تواند بر تمامی بازارهای مالی و حتی فیزیکی اثرگذار باشد. پس ریسک نرخ سود یا در واقع تغییرات نرخ سود را به یاد داشته باشید .

ریسک تورم (Inflation Risk)

اگر تورم سالیاته کشور حدود ۲۰ درصد باشد و شما در سرمایه‌گذاری خود بتوانید ۶۰ درصد بازدهی کسب کنید، بازدهی شما مطلوب است زیرا که ۴۰ درصد بیشتر از تورم به دست آورده‌اید و در واقع قدرت خرید شما به اندازه ۴۰ درصد بیشتر شده است. حال اگر تورم به ۴۰ درصد افزایش پیدا کند و بازدهی شما همان عدد ۶۰ درصد باشد، چه اتفاقی می‌افتد؟! آیا باز هم این سرمایه‌گذاری جذاب خواهد بود؟! به این نوع ریسک که ناشی از افزایش تورم کشور است ریسک تورم می‌گویند .

ریسک مالی (Financial Risk)

اگر در بازار سرمایه سهام شرکتی را خریدید که مبلغ زیادی وام از بانک دریافت کرده، طبیعتا شرکت مذکور باید اصل و سود وام دریافتی را در یک دوره مشخص پرداخت کند، بنابراین با تعهدات زیادی در آینده روبروست. این هزینه‌ها قطعا بر سود دهی شرکت نیز اثرگذار است. هر چقدر که این تعهدات و به طور کلی تعهدات مالی یک شرکت بیشتر باشد، ریسک مالی نیز بیشتر خواهد بود .

ریسک نقدشوندگی (Liquidity Risk)

یکی از ویژگی‌های مهم یک دارایی خوب، این است که به سرعت به پول نقد تبدیل شود. مثلا از ویژگی‌های بازار مسکن نقدشوندگی کمتر آن نسبت به بازارهایی مثل سهام یا سکه است. بعد از سرمایه‌گذاری اگر بخواهید به هر دلیلی دارایی خود را به پول نقد تبدیل کنید، اما خریدار مناسبی برای دارایی شما وجود نداشته باشد، سرمایه‌گذاری شما با ریسک نقدشوندگی همراه است .

ریسک نرخ ارز (Currency Risk)

یکی از مسائلی که به صورت مستقیم بر وضعیت و سودآوری سرمایه‌گذاری شما تأثیر می‌گذارد، نرخ ارز است. برای مثال با افزایش قیمت ارز قیمت سکه در بازار داخلی نیز افزایش می‌یابد. همچنین در بورس اوراق بهادار نیز سودآوری شرکت‌هایی که درآمدهای ریسک و انواع آن صادراتی و ارزی دارند افزایش یافته و لذا قیمت سهام آن‌ها نیز بسیار بیشتر می‌شود. اما نکته این جا است که همه‌ی شرکت‌ها صادراتی نیستند! همیشه هم تغییرات ارز اثر مثبتی بر سرمایه‌‌گذاری ما نخواهد داشت! بنابراین، نوسانات نرخ ارز به عنوان یکی از ریسک‌های سرمایه‌گذاری، همواره مورد توجه سرمایه‌گذاران است .

ریسک سیاسی (Political Risk)

عدم ثبات در اوضاع سیاسی که به مسائل اقتصادی یک کشور آسیب بزند، به طور مستقیم بر عملکرد بنگاه‌های اقتصادی فعال در آن کشور تأثیر می‌گذارد. هر اندازه بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی افزایش یابد، عملکرد بنگاه‌های اقتصادی بیشتر با مشکل روبرو می‌شود. به این ریسک، ریسک سیاسی یا ریسک و انواع آن اصطلاحا ریسک کشور نیز می‌گویند. البته توجه کنید که تحلیل شرایط و این که رویدادهای سیاسی چه تاثیری بر شرایط اقتصادی و بازارهای مالی می‌توانند داشته باشند، بر عهده‌ی سرمایه‌گذار یعنی شما است !

ریسک تجاری (Business Risk)

تصور کنید سهام یک شرکت خودروسازی داخلی را خریداری کرده‌اید و پس از مدتی دولت تعرفه واردات خودروهای خارجی را کاهش دهد. در این صورت رقابت برای خودروسازان داخلی سخت‌تر شده و احتمالا کاهش فروش محصولات آن‌ها باعث کاهش سودآوری این‌ شرکت‌ها نیز خواهد شد. به این نوع ریسک که در واقع متوجه صنعت خاصی است و برای هر صنعت می‌تواند متفاوت باشد، ریسک تجاری می گویند.