سیگنال خرید و فروش نفت خام سبک

نخستین موفقیت نفتی بورس بعد از ۷۰ روز
دنیای اقتصاد: با ثبت معامله ۷۰ هزار بشکهای نفت خام سنگین، طلسم صادرات نفت در بورس انرژی پس از ۷۰ روز شکسته شد. نکته جالب توجه اینکه این معامله نخستین معامله بعد از انتشار خبر توقف معافیتهای خرید ۸ کشور از نفت ایران بوده و از این منظر از اهمیت بالایی برخوردار است. قیمت پایه این عرضه در گام اول ۶۳ دلار و ۵۱ سنت اعلام شد ولی در نهایت قیمت ۶۰ دلار و ۶۸ سنت برای معامله آن قطعی شد.
این اولین عرضه نفت خام سنگین صادراتی در بورس انرژی بود که میتواند مسیر جدیدی را برای صادرات نفت خام کشورمان باز کند. البته نفت خام سنگین از لحاظ فنی و تجاری اهمیت بیشتری برای کشورمان دارد زیرا اغلب حجم تولید از این نوع نفت است و پالایشگاههای بسیاری از نقاط جهان مخصوصا در کشورهای شرقآسیا تمایل بیشتری به استفاده از این نوع نفت خام دارند که البته به نسبت نفت خام سبک، از قیمت پایینتری هم برخوردار است.
البته این تنها خبر مهم روز گذشته از بورس انرژی نبود و صادرات ۳۰ هزار تنی نفتای سنگین نیز به ثبت رسید که یک تکانه مهم معاملاتی برای بازار بینالمللی بورس انرژی است. این داده هم به تنهایی میتواند نشاندهنده وجود بسترهای معاملاتی گستردهای در بورس انرژی باشد که هم از حجم معاملات حمایت کرده و هم نشان میدهد که هنوز مسیرهای صادراتی نفت خام و فرآوردهها برای کشورمان مهیاست.
البته مهمترین خبری که مدتها بود بورس انرژی و بسیاری از فعالان بازار و صاحبنظران این عرصه منتظر آن بودند سیگنال خرید و فروش نفت خام سبک از سر گرفته شدن صادرات نفت خام از بستر بازارهای رسمی بود و البته در شرایطی که خبر توقف تمدید معافیتهای تحریمی منتشر شده بود، این معامله اهمیت بسزایی داشت. البته از لحاظ فنی هم میتوان گفت که حجم تولید، حملونقل، فعالیتهای تخلیه و بارگیری (بونکرینگ) صادرات و مصرف نفت خام سنگین در جهان بسیار بالاست و عرف تولید در کشورهای منطقه غرب آسیا یا بعضا آمریکایجنوبی نفت خام سنگین است، بنابراین جذابیت خرید و سهولت حمل و نقل و فروش بالاتری را دربردارد.
این ویژگی مهم را باید بسیار جدی گرفت زیرا احتمال تداوم ثبت معاملات بهصورت کلی وجود دارد آنهم در شرایطی که برای هر ماه به احتمال قوی عرضه ۲ میلیون بشکهای نفت خام سنگین قطعی است. در کنار این عرضهها، هر ماه ۲ میلیون بشکه نفت خام سبک و ۲ میلیون بشکه میعانات گازی هم عرضه خواهد شد که به معنی وجود زیرساختهای اصلی برای گسترش معاملات است.
رشد قیمتها در بازارهای جهانی در کنار بیم و امید از کاهش حجم عرضه نفت خام در جهان هم از مواردی است که به کمک افزایش حجم معاملات در بورس انرژی آمده است و هیچ بعید نیست که این عرضهها با استمرار حجم معاملات همراه شود.
البته در روزهای اخیر شاهد هستیم که تسهیلات بسیاری برای تسریع و تسهیل در فرآیند معاملات نفت خام صادراتی بهکار گرفته شده است که یکی از آنها تسویه وجوه خارج از پایاپای است که در گزارشهای پیشین به آن اشاره شده بود. این دادهها در کنار انعطاف قیمتی بهکار گرفته شده در این معامله به کمک ثبت این داد و ستد آمد و میتوان گفت که این ویژگیها باز هم ادامه خواهد یافت و امکان تداوم ثبت معاملات را تقویت میکند.
تازهترین داد و ستد نفت خام صادراتی در بورس انرژی به ۲۹ بهمنماه سال گذشته باز میگردد که در آن زمان ۳۵ هزار بشکه نفت خام سبک صادراتی با قیمت ۵۶ دلار و ۸۱ سنت مورد معامله قرار گرفته؛ یعنی از آن زمان تاکنون یعنی قریب به ۷۰ روز بود که بورس انرژی بهرغم وجود عرضهها از ثبت معاملات نفت خام محروم مانده بود.
این مطلب یعنی ثبت معامله دو محموله ۳۵ هزار بشکهای نفت خام، از دست برتر ایران برای فروش نفت خام حکایت دارد آنهم در شرایطی که این معامله در بورس انرژی بهصورت کاملا شفاف و البته پیشروی تمامی تحلیلگران و رسانههای بینالمللی صورت پذیرفته است. معامله همزمان نفت خام سنگین و نفتای صادراتی در بورس انرژی به معنی تداوم فروش است و البته میتواند یک سیگنال روانی مهم را نیز به داخل و خارج از کشور مخابره کند یعنی نه بورس انرژی و نه حاملهای انرژی ایران تحریمپذیر نیستند.
البته این معاملات نشان داد که بورس انرژی هم رکودپذیر نیست آن هم در شرایطی که فقط روز گذشته ارزش معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی به ۳۲۰ میلیارد تومان رسیده است که بالاترین ارزش معاملات روزانه ثبت شده در سالجاری است.
در این بین اما کارشناسان معتقدند نباید در عرضههای صادراتی در بورس انرژی اختلال ایجاد شود و باید از فرصتهای موجود در این مسیر به خوبی کمال استفاده را برد. در این ارتباط مهدی کرباسیان که زمانی معاون وزیر صنعت بود، معتقد است باید تا قبل از تحریمها بورس نفت راهاندازی میشد. وی در ادامه با اشاره اینکه اوایل سال ۸۰ برنامهریزیهای گستردهای به منظور عرضه نفت در بورس انرژی صورت گرفت، گفت: اما این اقدام در دولت یازدهم به سرانجام رسید و به حالت عملیاتی در آمد.
کرباسیان اظهار کرد: همه نسبت به این موضوع واقف هستند نفت خام مربوط به برخی از پالایشگاههای خاص است که قابلیت پالایش کردن نفت را دارند به همین دلیل عرضه نفت ایران محدود به برخی از پالایشگاههای دنیا میشود.معاون وزیر سابق صنعت، معدن و تجارت، بحث جابهجایی و حمل نفت، قرار گرفتن نام نفت خام در لیست جدی تحریمها و تامین ارز از سوی صادرکننده را از جمله عوامل موثر در مسیر عرضه نفت در بورس انرژی دانست.
معاون سابق وزیر صنعت، معدن و تجارت تصریح کرد:: در صورت حذف تحریمها، متعادل شدن اقتصاد کشور و نیز از بین رفتن ارز چند نرخی میتوان امیدوار به بهبود عملکرد بورس انرژی بود؛ البته اکنون مسوولان وزارت نفت در حال مذاکره با بخش خصوصی هستند تا شاید بتوانند راهحلی را برای رفع مشکلات موجود پیدا کنند.
سیگنال رسمی افت قیمتها
با وجود رشد بهای نیمایی ارز، قیمتهای پایه اغلب محصولات پتروشیمیایی در بورس کالا با کاهش نرخ همراه شد تا جریان نزولی قیمتهای جهانی بیش از قبل در بازار داخلی نیز اثرگذار شود.
هماکنون کاهش قیمتهای داخلی محصولات پتروشیمیایی با محوریت پلیمرها از یک سیگنال رسمی قدرتمند نیز برخوردار شده است. این افت نرخ پایه در هفته گذشته یکی از بزرگترین کاهش قیمتها در ماههای اخیر به شمار میرود و هیچ بعید نیست که شاهد استمرار روند کاهشی قیمتها در بازار آزاد باشیم آنهم در شرایطی که نرخهای رسمی در عرضههای بورس کالا در هفتههای آینده نیز میتواند با همین احتمال مورد بررسی قرار بگیرد. در گزارش روز گذشته به این موارد اشاره شد ولی در شرایطی که افت قیمتها از دادههای رسمی برخوردار شده است میتوان با صراحت بیشتری به بررسی بازار محصولات پتروشیمی پرداخت.
فت بهای جهانی نفت خام تاکنون به کاهش محسوس نرخ در بازار مواد اولیه محصولات پتروشیمی منتهی شده است که خروجی آن افت انتظاری قیمت تمامشده تولیدات و ایجاد فضایی برای کاهش نرخ بود. این روند اگرچه با خبرهایی درخصوص کاهش حجم تولید شرکتهای بزرگ تولیدکننده محصولات پتروشیمی در جهان همراه شده است ولی افت جدی نرخ نشان دهنده که میل به فروش در بازارهای جهانی است؛ گویی واحدهای تولیدی و حتی تجار تلاش دارند محمولههای در اختیار خود را سریعتر به فروش برسانند. این روند البته چیزی شبیه به رقابت منفی در بازارهای جهانی است که شتاب افت قیمتها را افزایش داد. دورنمای بهای نفت خام آنهم بعد از دادههای جانبی از احتمال برگزاری نشستهای مختلف بین کشورهای تولیدکننده نفت خام، در هالهای از ابهام قرار دارد که میتواند یک داده مضاعف برای افزایش ابهام در بازار محصولات پتروشیمیایی به شمار رود. سادهترین برآورد از آینده بازارهای جهانی محصولات پتروشیمیایی احتمال تداوم افت قیمتهاست آنهم در شرایطی که هنوز نمیتوان پیشبینی کرد که جنگ پتروشیمیها بعد از جنگ نفتی استارت میخورد یا خیر. هماکنون در مورد همین بازار نفت نیز اما و اگرها فراوان است اگرچه رشد قیمتهای اخیر باز هم نتوانسته امیدواریهای بزرگی را ترسیم کند و هیچ بعید نیست که جریان عمومی نرخ در نهایت یک فاز کاهشی جدید را در کوتاهمدت تا میانمدت به ثبت برساند. این نکته به معنی آن است که جنگ پتروشیمیها یعنی تلاش برای کاهش قیمتها و کسب سهم بازار هنوز بیشتر بهصورت واقعی و مشهود کلید نخورده است و در نهایت آیندهای مبهم را در بازار جهانی محصولات پتروشیمی شاهد هستیم اگرچه سادهترین برآورد احتمال افت قیمتهای جهانی را مطرح میکند.
کاهش قیمتهای پایه در بورس کالا
افزایش نزدیک به ۲ درصدی بهای نیمایی ارز هم موجب نشد تا شاهد افت قیمتهای پایه محصولات پتروشیمی در بورس کالا نباشیم تا جایی که یکی از بزرگترین افت قیمتهای پایه در ماههای اخیر به ثبت رسید. اغلب گریدهای پلیمری و غالب ترکیبات شیمیایی با کاهش نرخ پایه روبهرو شدهاند که بیشترین افت قیمت پلیمرها با ۱۱ درصد کاهش به بازار PVC تعلق گرفته است؛ اگرچه اوضاع در بازار شیمیاییهای بورس کالا نیز مشابه بازار پلیمرها بود. در گروه کالایی ترکیبات شیمیایی، گازها ( پروپان و بوتان ) بیشترین افت نرخ را به خود اختصاص دادند. البته این روند نزولی در شرایطی به ثبت رسید که در بازار شیمیاییها استایرن منومر، کریستال ملامین و آروماتیک سنگین و در بازار پلیمرها؛ پلی اتیلن ترفتالات و برخی انواع سنگین اکستروژن (پلیاتیلنهای سنگین اکستروژن CRP۱۰۰ black و PE۸۰) رشد نرخ را به ثبت رساندند.هیچ بعید نیست که افت جدی نرخ در هفته جاری آغاز یک جریان نزولی جدید باشد که در بازارهای جهانی میتوان شواهد آن را مشاهده کرد. شاید بعد از مدتها اثر نوسان قیمتهای جهانی قویتر از تغییر نرخ نیمایی ارز برای تعیین قیمتهای پایه باشد. رخدادی که از هماکنون آغاز شده و ادامه یافتن آن هم دور از ذهن نیست.
روزهای پیچیده بازار داخلی پلیمرها
حال که قیمتهای پایه پلیمرها در بورس کالا با افت نرخ جدی اعلام شده انتظار داریم بازار هم خود را با شرایط جدید وفق دهد. از هماکنون شاهد آغاز افت قیمتها در بازار آزاد هستیم که خود یک سیگنال مهم است. این در حالی است که عرضههای امروز و فردا و شرایط معاملات آن اهمیت بسیار بالایی دارد زیرا نشان میدهد که رفتار بازار در آغازین روزهای فعالیت چگونه خواهد بود. البته اما و اگرهای تولید و حمل و نقل را باید در وضعیت فعلی دخیل دانست بنابراین یک سیگنال کاهشی مهم در برابر حجم معاملات از هماکنون ترسیم شده است. این روند کلی را باید در شرایطی مدنظر قرار داد که ماه رمضان هم در پیش است که دادههای جانبی خاص خود را به همراه دارد و از هماکنون شاید بتوان گفت که بازارها حتی بدون در نظرگرفتن نوسان نرخ، باز هم یک عقبگرد بنیادین را حس میکنند. کاهش احتمالی تقاضا در برابر رشد انتظاری عرضهها در مقایسه با هفتههای اخیر را باید در نظر گرفت، ولی این احتمال هم مدنظر قرار دارد که بازار در هفته گذشته حجم معاملات بسیار پایینی را تجربه کرده که ناخودآگاه پتانسیل رشد حجم معاملات را در بر دارد ولی در مورد میزان آن نمیتوان اظهارنظر قاطعی کرد آنهم در شرایطی که معاملات هفته جاری میتواند بهعنوان یک چراغ راهنمای مهم برای ترسیم شرایط بازار ایفای نقش کند. حجم معاملات در هفته جاری و میزان رقابت برای خرید (در صورت وجود) در شرایطی که روند کلی در بازار کاهشی ارزیابی میشود به معنی احتمال تشدید روند نزولی قیمتها در بازار آزاد است اگرچه اماواگرهای حمل و نقل و میزان فروش در بازار آزاد هم در این چارچوب مورد بررسی قرار خواهد گرفت. اینکه فعالان بازار چه رفتاری از خود نشان میدهند به این معنی است که خریداران دورنمای بازار را چگونه ترسیم کرده و همچنین با وجود بررسی اطلاعات حمل و نقل، چه رویکرد معاملاتی را برای خود تصویر کردهاند. به وضوح میتوان گفت که خرید در شرایط فعلی دلهرهآور است اگرچه معاملات پیشرو نشان خواهد داد که معاملهگران در روزهای سخت کرونایی بازار پلیمرها چگونه رفتار خواهند کرد و همچنین چه زمانی را برای گذار از این شرایط در ذهن خود مجسم کرده و آینده را چگونه میبینند. در شرایطی قرار داریم که دادههای قطعی مورد اتکا محدود است بنابراین ترسیم دورنمای بازار هم دشوار خواهد بود به همین دلیل باید معاملات این هفته را مهمتر از هفتههای قبل یا اواخر سال گذشته در نظر گرفت. شاید هنوز در مورد تحلیل اوضاع پیشروی بازار زمان مساعدی فرانرسیده باشد ولی تجربه سالهای اخیر نشان داده که دورههای رکود زمانبر است و شاید تازه در ابتدای یک بازه زمانی برای رکود قرار داشته باشیم. البته کاهش قیمت مواد اولیه تکانهای برای تحریک تقاضا به شمار خواهد رفت ولی اگر ذهنیت اهالی بازار بر استمرار کاهش نرخ و ضعف تولید باشد (که دور از ذهن نیست) آنگاه سیاست خرید مواد اولیه واحدهای تولیدی است که آینده بازار را تعیین خواهد کرد. البته درخصوص آینده قیمتها نمیتوان چندان هم به رفتار اهالی بازار توجه کرد زیرا قدرتنمایی و اثرگذاری نرخهای پایه در بورس کالا به قدری است که فضای چندانی را برای خودنمایی تقاضا و رشد نرخ به دلیل افزایش تقاضا باقی نگذاشته است. نگاهها به بهای نفت خام شاید یک دلخوشی مقطعی باشد ولی ریسکهای تولیدی در کنار کاهش بهای مواد اولیه و روزهای سخت تقاضا فضای چندانی را برای امیدواری باقی نمیگذارد اگرچه نوسان قیمت نیمایی ارز هم باید در این محاسبات در نظر گرفته شود.
بررسی وضعیت نفتی با وجود تنش های خاورمیانه
طی چهار هفته اخیر قیمت نفت در بازار جهانی حدود 20 درصد رشد داشته است.به لحاظ بنیادی تغییر محسوسی رخ نداده است که بتواند این افزایش نرخ ها را توجیه کند. بنابراین نگرانی از ناآرامی های داخلی آل سعود و تنش آفرینی آنها در منطقه چاشنی اصلی ماندن نفت برنت در کانال 60 دلاری است. در ادامه بیشتر بخوانید:
کارشناسان معتقدند سطوح قیمتی فعلی و گزینه های منطقی صرفا نگرانی از تشدید تنش ها را تایید می کند. اما اگر رفتاری غیرعقلایی از عربستان با حمایت آمریکایی ها سر بزند و آغازگر جنگ منطقه ای شود، قیمت نفت آماده جهش های به مراتب بزرگ تری خواهد بود. قیمت نفت در 4 هفته گذشته با رشد حدود 20 درصدی همراه بوده؛ رشدی که طلای سیاه را به اوج 2 سال گذشته رساند و در عین حال پیام هایی از آینده خاورمیانه نیز با خود به همراه دارد. چرا که بازار طلای سیاه که در میان بازارهای کالایی بیشترین حساسیت را به تغییرات ژئوپلیتیک دارد ، با رشد قیمت اخیر به مثابه دماسنجی است که به واسطه آن می توان شدت ریسک های موجود در خاورمیانه را سنجید و آینده قیمت نفت را تخمین زد. قیمت هر بشکه نفت خام برنت در بازار روز گذشته و تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 16 به وقت تهران) با افتی سه سنتی همراه شد و به 63.49 دلار رسید. نفت خام آمریکا اما با رشدی 6 سنتی، 56.80 دلار بر بشکه معامله شد. تحولات قیمتی روز گذشته در بازار نفت در حالی با نوسانی اندک همچنان در اوج قرار داشت که تحلیل ها نشان می دهد سطوح قیمتی فعلی برای طلای سیاه از توجیه بنیادین قوی برخوردار نیست و این ریسک های ژئوپلیتیک در خاورمیانه هستند که از قیمت های فعلی حمایت می کنند. اما قرار داشتن قیمت نفت در محدوده 60 دلار بر بشکه، در حالی از توان عوامل بنیادین بازار بالاتر است و در عین حال از قیمت های احتمالی در صورت بروز تنشی جدی در خاورمیانه بسیار کمتر که به نظر می رسد طلای سیاه انتظار وقوع جنگی جدید در خاورمیانه را ندارد.نیک باتلر، ستون نویس فایننشال تایمز در این زمینه عقیده دارد «چنانچه ریسک درگرفتن نزاعی جدید در خاورمیانه از بین برود، هیچ عامل بنیادینی در بازار وجود ندارد که بتواند قیمت نفت را به بیش از 50 یا 55 دلار برساند. اما اگر جنگی میان دو قدرت بزرگ خلیج فارس رخ بدهد، قیمت نفت بسیار فراتر از چیزی خواهد بود که حالا شاهد هستیم.» این تحلیل نشان می دهد قیمت نفت حالا در محدوده ای قرار ندارد که زنگ خطر وقوع درگیری در خاورمیانه را به صدا درآورد، این پیش بینی در حالی مطرح است که خاورمیانه با بروز تنش های ناگهانی غریبه نیست و نمی توان سایه جنگ را از سر آن برای لحظه ای دور دید. اما ریسک وقوع درگیری های تازه در خاورمیانه در حالی از سوی بازار جهانی نفت خام درک شده و خود را به شکل رشد قیمت نفت های شاخص نشان داده است که در عین حال این سوال نیز مطرح می شود که «به غیر از افزایش تنش ها در خاورمیانه که خطر درگیری مستقیم عربستان و ایران را در منطقه افزایش داده است، چه عامل بنیادین دیگری این میزان رشد قیمت را توجیه می کند؟» جست وجوی عاملی بنیادین برای یافتن چرایی رشد قیمت های چشمگیر اخیر، این سوال اساسی را نیز به همراه دارد که آیا در روند عرضه و تقاضای جهانی نفت خام در ماه جاری، تغییری نسبت به میانه های ماه اکتبر داشته است که در نتیجه آن شاهد افزایش 20 درصدی قیمت طلای سیاه باشیم؟ پاسخ نیک باتلر، ستون نویس فایننشال تایمز به این سوال منفی است. باتلر در توضیح شرایط بنیادین بازار، اگرچه روند تقاضای نفت خام را در بازار با رشدی تدریجی سیگنال خرید و فروش نفت خام سبک و پایدار ارزیابی می کند، اما در عین حال افت واردات چین در ماه اکتبر را در نظر می گیرد. ** ناتوانی عوامل بنیادین بازار بر اساس گزارش های موجود، واردات نفت خام چین به عنوان عاملی اثرگذار بر تقاضا، در ماه اکتبر از سطح بی سابقه 9 میلیون بشکه در روز در سپتامبر، به 7.3 میلیون بشکه در روز کاهش یافته است. در همین حال طبق گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، تولید نفت خام آمریکا در هفته منتهی به سوم نوامبر، به 9.620میلیون بشکه در روز رسیده که رکورد بیشترین رشد هفتگی از سال 1983 را به ثبت رسانده است. صادرات نفت خام آمریکا نیز در حال حاضر به بیش از 2 میلیون بشکه در روز رسیده که به معنای افزایش عرضه از سوی این کشور است. هرچند در سمت عرضه نمی توان عملکرد مثبت کشورهای عضو اوپک و همراهانشان در کاهش عرضه نفت خام و سیگنال های مثبت آنها برای گسترش طرح کاهش تولید را نادیده گرفت، اما این بخش نیز تحت تاثیر افزایش تولید از سوی لیبی و نیجریه با چالش هایی همراه است. این دو کشور عضو اوپک در حالی به دلیل مشکلات داخلی از حضور در توافق کاهش تولید معاف شده اند که در ماه های اخیر به شکل متناوب موفق به افزایش تولید شده اند. افزایش تولید این دو کشور به معنای خنثی شدن تلاش اوپک برای کاهش تولید است.نگاهی به عوامل یاد شده نشان می دهد بازار نفت در چند هفته گذشته به لحاظ تکنیکال، با هیچ تحول چشمگیری همراه نبوده است. به این ترتیب در شرایطی که هم عرضه و هم تقاضا روندی رو به رشد دارند و تغییر چشمگیری نیز در سطح ذخایر جهانی نفت خام رخ نداده، حصول این نتیجه قطعی به نظر می رسد که «هیچ اتفاقی که بتواند رشد 20 درصدی قیمت نفت خام را توجیه کند، در بازار طلای سیاه رخ نداده است.»در این میان تنها توجیهی که برای جهش 20 درصدی قیمت نفت باقی می ماند، تنش های اخیر در خاورمیانه است. این تنش ها از تحولات سیاسی داخلی در عربستان سعودی آغاز شد و تا اتهام حمله موشکی ایران به فرودگاه بین المللی ریاض و دخیل دانستن کشورمان در انفجار خط لوله نفت در بحرین ادامه پیدا کرد. ** ریسک عراق در میان تمام تحولات بنیادین اخیر در بازار نفت، شاید تنها بتوان به اتفاقاتی که در هفته های گذشته در شمال عراق و در جریان همه پرسی استقلال کردستان عراق رخ داد اشاره کرد؛ چراکه افزایش تنش ها میان دولت مرکزی عراق و اقلیم کردستان ریسک کاهش تولید و عرضه از سوی این منطقه را به همراه داشت. بعد از برگزاری انتخابات استقلال کردستان عراق، ترکیه برای نشان دادن مخالفت خود با این همه پرسی، قطع صادرات نفت خام اقلیم کردستان از طریق خط لوله جیهان -کرکوک را مطرح کرد. اما از دو هفته گذشته و با فروکش کردن تنش ها میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق، جریان صادرات نفت شمال این کشور به حالت عادی بازگشته است و پایانه های جنوب این کشور نیز آماده افزایش صادرات 200هزار بشکه ای هستند. با این حال تنش ها میان دولت مرکزی و اقلیم همچنان به شکل قطعی پایان نیافته است.به این ترتیب به نظر می رسد افزایش قیمت های اخیر نفت را نمی توان تنها در تعادل فزاینده عرضه و تقاضا در بازار فیزیکی جست وجو کرد. در واقع معامله گران در شرایط فعلی بر اساس ریسک اتفاقاتی که در آینده می توانند رخ دهند، قیمت ها را تعیین می کنند. ** هزینه سنگین جنگ برای عربستان فراتر از وضعیت عراق، مساله بالقوه جدی تری که در خاورمیانه برای بازار نفت وجود دارد؛ مساله عربستان سعودی است. بازداشت های گسترده در خاندان سلطنتی آل سعود که منجر به پاکسازی مخالفان و رقبای شاهزاده جوان سعودی شد، در حالی در تاریخچه این خاندان بی سابقه است که احتمال تداوم آن در آینده وجود دارد. در کنار تحولات عجیب داخلی در عربستان سعودی که از سوی محمد بن سلمان در جریان است، نگران کننده ترین عامل برای بازار نفت، افزایش تنش ها بین تهران و ریاض است.اگرچه ایران و عربستان از دیرباز رقیب یکدیگر در منطقه بوده اند، اما طی دو سال گذشته و تحت عملکرد پادشاهی جدید در عربستان سعودی، این رقابت از سوی سعودی ها شکلی تهاجمی به خود گرفته است، از همین رو به نظر می رسد عربستان سعودی سعی دارد از هر فرصتی برای ایجاد تنشی جدید با ایران بهره ببرد. شلیک موشک از سوی مبارزان یمنی به سمت فرودگاه بین المللی ریاض در حالی از سوی مقامات سعودی به ایران ارتباط داده شد که مسوولان ایران این ادعا را به شدت تکذیب کردند. بعد از این اتفاق، استعفای سعد حریری، نخست وزیر لبنان که در خاک عربستان رخ داد، باعث طرح اتهام هایی تازه علیه ایران شد که به نوبه خود باعث افزایش تنش ها میان دو کشور شد. تنش های یاد شده در حالی از سوی سعودی ها علیه ایران طرح ریزی و هدایت می شود که ستون نویس فایننشال تایمز عقیده دارد «هرگونه منازعه مستقیم با ایران می تواند ریسک و تخریب زیادی برای رهبران سعودی به همراه داشته باشد، اما هیچ چیز غیرممکن نخواهد بود به خصوص اگر سعودی ها احساس کنند در این منازعه از حمایت آمریکا برخوردار هستند. در واقع این نگرانی اصلی بازار نفت است.»به عقیده باتلر، وقوع یک درگیری مستقیم میان عربستان سعودی و ایران می تواند چندین میدان نفتی و تاسیسات مرتبط با آنها را در هر دو سوی خلیج فارس تحت تاثیر قرار دهد. در عین حال تنگه هرمز که یکی از مهم ترین مسیرهای ارسال نفت به سراسر جهان است نیز تحت تاثیر درگیری های احتمالی قرار خواهد گرفت و این به معنای ایجاد اخلال در حمل و ارسال حدود 19 میلیون بشکه نفت در روز خواهد بود.تمام این موارد نشان دهنده هزینه هایی است که جنگ جدید در خاورمیانه برای دولت ها به همراه خواهد داشت. نیک باتلر با اشاره به اینکه «جنگ یک گزینه غیرمنطقی است»، می نویسد «اما آیا منطق، نیروی حاکم در خاورمیانه است؟» ** تلاش اوپک برای حفظ قیمت ها در شرایطی که بررسی ها به روشنی نشان می دهد رشد قیمت نفت به عوامل ژئوپلیتیک در خاورمیانه باز می گردد، روز گذشته «کنفرانس ادیپک 2017» تبدیل به محلی برای ابراز خوش بینی مقام های نفتی کشورهای عضو اوپک نسبت به وضعیت بازار نفت در سال 2018 شد.بر همین اساس وزیر انرژی امارات با ابراز خوش بینی نسبت وضع بازار نفت در سال 2018 میلادی، گفت: به احتمال زیاد روند بازسازی بازار ادامه خواهد یافت.به گزارش خبرگزاری رویترز از ابوظبی، محمد المزروعی، همچنین اعلام کرد توافق جهانی کاهش تولید نفت به حذف حدود 180میلیون بشکه از ذخیره سازی نفت جهان ظرف کمتر از یک سال کمک کرده است. وزیر انرژی امارات در بخش دیگری از سخنان خود اعلام کرد: «این کشور به هر تصمیمی درباره سیاست آینده بازار نفت که اوپک در ماه جاری میلادی درباره آن به توافق برسد، پایبند خواهد بود.» وزیر نفت عمان نیز ابراز اطمینان کرد که در نشست ماه نوامبر اوپک و غیر اوپک، توافق جهانی کاهش تولید نفت تمدید خواهد شد. محمد الرمحی، هرچند اعلام کرد که «مطمئن است که در نشست ماه جاری میلادی تولیدکنندگان نفت عضو و غیر عضو اوپک، توافق برای تمدید کاهش تولید نفت به دست می آید.» وی بر این نکته نیز تاکید کرد که «من فکر نمی کنم تولیدکنندگان بر سر کاهش بیشتر تولید توافق کنند.» وی همچنین اعلام کرد عمان به توافق جهانی کاهش تولید نفت پایبند است و اکنون روزانه 968 هزار بشکه نفت تولید می کند. دبیرکل اوپک نیز روز گذشته با اشاره به اینکه «بازار نفت با روندی پرشتاب در حال رسیدن به توازن مجدد است و کاهش تولید تنها گزینه قابل دوام برای برقراری ثبات مجدد در بازار است»، گفت: ما شاهد نشانه های روشنی از رسیدن بازار به توازنی مجدد هستیم، ثبات در حال بازگشت به بازار است و من اطمینان دارم که اگر ما بسیج نمی شدیم و برای اقدام مشترک جهت کاهش سطح ذخایر جهانی نفت خام اجماع نمی کردیم، صنعت نفت در شرایطی بدتر از امروز قرار داشت.»
سیگنال بودجه به بازار نفت
تیننیوز| روز گذشته دولت لایحه بودجه سال 1396 را تقدیم مجلس کرد. در این لایحه میزان درآمدهای دولت از محل فروش نفت و فرآوردههای نفتی بیش از 111 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. تحقق درآمدهای نفتی از دو محل قابل بررسی است، اول اینکه آیا قیمت نفت در بودجه سال آینده منطقی است یا اینکه دولت آن را بلندپروازانه در نظر گرفته است؟ و دوم، آیا میزان صادرات روزانه نفت قابل تحقق است؟
بر اساس اعلام سازمان برنامه و بودجه، قیمت نفت در لایحه بودجه سال آینده 55 دلار به ازای هر بشکه است. همچنین بررسیها نشان میدهد، دولت میزان صادرات روزانه نفت خام و میعانات گازی را در سال آینده 557/ 2میلیون بشکه در نظر گرفته است. بر اساس سناریوهایی که پیش روی بازار نفت و روند صادراتی کشور تعریف کرده است، میتوان گفت قیمت نفت در بودجه سال آینده مقداری خوشبینانه در نظر گرفته شده، اما میزان صادرات نفت تقریبا منطقی است؛ بنابراین در مجموع باید گفت دولت میزان درآمدهای نفتی در بودجه سال 1396 را خوشبینانه در نظر گرفته است.
این موضع میتواند نشاندهنده دو نکته باشد، اول اینکه دولت به توافق اوپک که هفته گذشته انجام شد، بسیار خوشبین است و انتظار دارد قیمتها تحت تاثیر این توافق افزایش یابد و دوم، این سیگنال را به بازار نفت میدهد که خود و دیگر کشورهای عضو اوپک قصددارند بر تعهداتی که در اوپک دادهاند پایبند بمانند.
بلندپروازی دولت در نفت 55 دلاری
سه سناریوی قیمتی برای نفت قابل تصور است. این سناریوهای قیمتی بر اساس بهای نفت برنت و پیشبینی موسسات خارجی تنظیم شده است. با این حال باید توجه کرد که قیمت نفت خام ایران بهطور متوسط حدود 4 دلار کمتر از قیمت نفت برنت است.
از این رو در همه سناریوهایی که در نظر میگیریم باید 4 دلار از پیشبینیهای قیمتی کم کنیم. بررسیها نشان میدهد در سناریوی منطقی قیمت نفت در بودجه سال آینده باید حدود 50 دلار در نظر گرفته شود.
در سناریوی خوشبینانه، قیمت نفت تحت تاثیر دو عامل توافق اوپک و کاهش سرمایهگذاریها در نفت افزایش مییابد و به بیش از 60 دلار میرسد، بهطور مثال وزیر نفت ونزوئلا بر این باور است که تحت تاثیر توافق اوپک، نفت به راحتی به بالای 60 دلار خواهد رسید. به غیر از وی، موسسه استاندارد چارتر هم در آخرین پیشبینی خود اعلام کرده که بهای نفت در سال 2017 مسیر افزایشی را طی خواهد کرد، بهطوریکه در سه ماه چهارم این سال به بیش از 65 دلار خواهد رسید، این موسسه بهطور متوسط بهای نفت برنت را حدود 60 دلار پیشبینی کرده است. از این رو قیمت خوشبینانه برای نفت خام ایران در بودجه بین 55 تا 60 دلار خواهد بود.
مهمترین مولفه اثرگذار در این سناریو تاثیر توافق اوپک بر بازار نفت است. بر اساس توافق هفته گذشته اوپک، تولید نفت این سازمان 2/ 1 میلیون بشکه کاهش مییابد و به حدود 5/ 32 میلیون بشکه در روز میرسد. از سویی بر اساس آخرین گزارش اوپک، تقاضا برای نفت این سازمان در سال 2017 بهطور متوسط 7/ 32 میلیون بشکه است؛ بنابراین در صورتی که توافق اوپک بهطور دقیق اجرایی شود سال بعد بازار نفت به تعادل رسیده و قیمتها رشد میکند.
اما در سناریوی میانه بر این باوریم که تحول غیرمنتظرهای در بازار نفت رخ نمیدهد، یعنی هر چند تحت تاثیر کاهش عرضه نفت از سوی اوپک قیمتها افزایش مییابند، اما در مقابل افزایش تولید از سوی تولیدکنندگان نفت شیل موجب میشود قیمتها رشد چندانی نداشته باشد، بنابراین نفت برنت بهطور متوسط 55دلار معامله خواهد شد. بسیاری از موسسات و کارشناسان رقم 55 دلاری را برای متوسط بهای نفت برنت در سال 2017 منطقی میدانند.
گلدمن ساکس و جیپیمورگان از موسساتی هستند که بهای نفت برنت را 55دلار پیشبینی کردهاند. همچنین در آخرین گزارشی که والاستریت ژورنال از پیشبینی 14 بانک بینالمللی از بهای نفت در سال آینده میلادی منتشر کرده است، پیشبینی شده بهطور متوسط بهای نفت برنت به 56 دلار برسد؛ بنابراین قیمت منطقی برای نفت خام ایران در بودجه کمتر از 55 دلار و نزدیک به 50 دلار خواهد بود.
اما در سناریوی بدبینانه توافق اوپک به دلایل مختلفی شکست میخورد و مازاد عرضه قیمتها را به سمت پایین میکشد، کارشناسان با در نظر گرفتن توافق اوپک کف 40 دلاری را برای نفت در نظر گرفتهاند، موسسه RBC نیز متوسط بهای نفت برنت در سال 2017 را کمی بیش از 40 دلار برآورد کرده است. در نظر گرفتن کف 40 دلاری برای نفت برنت به این معنا است که در سناریوی بدبینانه قیمت نفتخام ایران در بودجه سال 1396 باید حدود 35 دلار در نظر گرفته شود. این سناریو با توجه به ریسکهای پیش روی توافق اوپک که موجب بیتاثیری آن در بازار نفت میشود، در نظر گرفته شده است.
اولین ریسک به میزان پایبندی اعضای اوپک به توافق باز میگردد. مقایسه روند تاریخی سقف تولید اوپک با میزان تولید اعضا نشان میدهد که همواره نسبت سیگنال خرید و فروش نفت خام سبک به توافق انجام شده در اوپک تخلف شده است. گلدمن ساکس اعلام کرده که تولید نفت این سازمان بر اساس توافق به 33 میلیون بشکه خواهد رسید و اعضا حدود 500 هزار بشکه نسبت به توافق تخلف خواهند کرد. موسسه JBC Energy نیز بر این باور است که تولید اوپک به حدود 7/ 32 تا 8/ 32 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. از سویی اوپک اعلام کرده که کشورهای غیرعضو نیز باید 600 هزار بشکه از تولید خود بکاهند. با این حال تا کنون تنها روسیه بین تولیدکنندگان خارج از این سازمان برای همکاری با کشورهای عضو اوپک اعلام آمادگی کرده است، هرچند به وفای عهد روسها نیز چندان امیدی نیست.
اما تهدید دیگری که توافق اوپک را بیاثر خواهد کرد، احتمال افزایش تولید دو کشور لیبی و نیجریه است. لیبی و نیجریه به دلیل بحرانهای داخلی کمتر از ظرفیت خود نفت تولید میکنند از این رو از توافق کاهش تولید اوپک معاف شدهاند. این دو کشور در مجموع بیش از 3/ 1 میلیون بشکه در روز ظرفیت افزایش تولید دارند و در صورتی که بتوانند مشکلات داخلی خود را حل کنند و تولید خود را افزایش دهند، توافق اوپک را بیاثر میکنند. بررسی شاخص پریکس(prix index) نشان میدهد که احتمال افزایش تولید از سوی لیبی به شدت افزایش یافته است.
اما ریسک دیگری که در برابر بازار نفت قرار دارد، احتمال افزایش تولید نفت از سوی تولیدکنندگان نفت شیل است. با اعلام توافق اوپک، بسیاری تولیدکنندگان شیل را بزرگترین برندگان این توافق نامیدند چراکه به دنبال کاهش قیمت نفت، سرمایهگذاری در میادین نفت شیل کاهش یافته بود و حال با رشد قیمتها آنها میتوانند به عرصه تولید باز گردند.
بررسی آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا از میزان تولید نفت آمریکا نشان میدهد، در دو ماه گذشته روند تولیدات آمریکا مجددا افزایشی شده است. تولید نفت این کشور در هفته آخر نوامبر به 7/ 8میلیون بشکه رسیده که نسبت به کف آن در ماه سپتامبر بیش از 200 هزار بشکه بیشتر است. از سویی تعداد دکلهای حفاری در میادین نفتی آمریکا در 7 ماه گذشته مسیر افزایشی مداومی داشته و در کمتر هفتهای بدون تغییر یا کاهش مانده است. این موضوع چشمانداز افزایشی قیمت نفت را تیره کرده است.
سنجش عیار صادرات نفت در بودجه
بر اساس آنچه در کلیات بودجه سال 96 تعیین شده است، منابع حاصل از فروش نفت و فرآوردههای نفتی 111 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. این عدد تنها مرجعی است که میتوان با استناد به آن حول و حوش میزان صادرات نفت و فرآوردههای نفتی در سال آینده را تخمین زد.
به این ترتیب با تبدیل رقم 111 هزار میلیارد تومان به دلار (که نرخ تبدیل آن در بودجه سال آینده 3300 تومان در نظر گرفته شده است) عدد 33 میلیارد و 636میلیون دلار به دست میآید. از دیگر سو با توجه به اینکه به گفته سازمان برنامه و بودجه کشور قیمت نفت در کلیات بودجه سال آینده 55دلار برای هر بشکه در نظر گرفته شده است، با تقسیم کل درآمدهای ارزی نفت و فرآوردههای نفتی بر قیمت هر بشکه نفت، عدد صادرات یک میلیون و 675 هزار بشکه در روز به دست میآید که نشاندهنده سهم 5/ 65 درصدی دولت از کل صادرات روزانه نفت در سال آینده است.
در واقع با توجه به اینکه شرکت ملی نفت ایران در سال آینده از فروش نفت سهمی 5/ 14 درصدی دارد و 20 درصد از درآمدهای نفتی نیز باید به حساب صندوق توسعه ملی واریز شود، میتوان به این نتیجه رسید که صادرات صد درصدی نفتخام و میعانات گازی ایران در سال آینده برای تامین سهم هر سه نهادی که به آن اشاره شد، چیزی حدود 2 میلیون و 557 هزار بشکه در روز است. اما آیا دست یافتن به این میزان صادرات در سال آینده برای کشور ممکن خواهد بود؟
عدد یاد شده برای میزان صادرات روزانه نفت خام در سال آینده در حالی به دست میآید که نگاهی به فروش نفت خام و میعانات گازی ایران در ماههای سپتامبر و دسامبر نشان میدهد ایران پیش از این موفق به دستیابی به این سطح از فروش در بازارهای جهانی شده است. بنابراین از نگاه کارشناسان تحقق این میزان صادرات برای تامین درآمدهای نفتی پیشبینیشده در بودجه سال آینده کشور (چنانچه مانع خارجی جدیدی برای صنعت نفت ایران ایجاد نشود) امکانپذیر و حاکی از نگاه خوشبینانه دولت به آینده و همچنین نگاه منطقی به توانمندیهای صادراتی است.
ایران پس از لغو تحریمهای غرب، طی مدت زمانی چند ماهه توانست تولید نفت خود را ترمیم کند و صادرات یک میلیون و 300 هزار بشکهای خود در زمان تحریمها را به سرعت افزایش دهد. از نگاه کارشناسان سناریوی بدبینانه برای صادرات نفت خام ایران، همان سطح دوران تحریمها است، یعنی با توجه به تغییرات سیاسی در بدنه دولت آمریکا، ممکن است تحریمهای غرب بازگردد و صادرات نفت کشور مجددا به سطح دوران تحریمها برسد.
با این حال این سناریو بسیار بدبینانه است، چراکه برجام توافقی بینالمللی است و دونالد ترامپ به راحتی قادر به برهم زدن آن نخواهد بود و دوم اینکه حتی در صورت تحریم دوباره غرب علیه ایران، کاهش خرید نفت از ایران مدتی زمان میبرد و به راحتی امکانپذیر نیست.
اما در سناریوی خوشبینانه ممکن است با افزایش صادرات نفت در سال آینده مواجه شویم. فروش نفت خام و میعانات ایران در ماه اکتبر به بیش از 3 میلیون بشکه در روز رسید که بیشترین میزان صادرات نفت ایران از اواسط سال 2011 بوده است. هر چند بر اساس توافق اوپک، ایران ظرف 6 ماه آینده باید میزان صادرات و تولید خود را کنترل کند و تنها اجازه افزایش 90 هزار بشکهای آن را دارد، اما همانطور که وزیر نفت گفت ایران میتواند در 6 ماه آینده اقدام به ظرفیتسازی کند و بعد از اتمام مدت زمان توافق اوپک که مصادف با پایان سه ماه اول سال 96 است، اقدام به افزایش صادرات و تولید خود کند. با این حال باید در نظر گرفت که ممکن است توافق سیگنال خرید و فروش نفت خام سبک اوپک مجددا تمدید شود یا اینکه به دلیل تهدیدهای آمریکا شرکتهای خارجی حاضر به سرمایهگذاری در ایران نشوند و نتوانیم ظرفیت اضافهای برای تولیدنفت به وجود آوریم.
اما در سناریوی منطقی در واقع با ثبات تولید نفت ایران روی رقم 3 میلیون و 800 هزار بشکه و با توجه به مصرف یک میلیون و 700 هزار بشکهای داخلی، 2 میلیون و 100 هزار بشکه نفت خام برای صادرات باقی میماند که به همراه صادرات میعانات گازی، دستیابی به رقم پیشبینیشده برای صادرات 2 میلیون و 557هزار بشکهای منطقی به نظر میرسد. آمارهای موجود نشان میدهد که میزان صادرات میعانات گازی در حال حاضر حدود 600 هزار بشکه در روز است که 500هزار بشکه از محل تولیدات روزانه و 100هزار بشکه از آن نیز از محل ذخایر تامین میشود.
هر چند که با وارد مدار شدن برخی فازهای پارس جنوبی، تولیدات میعانات گازی کشور در سال آینده افزایش مییابد، اما با بهرهبرداری از فاز نخست پالایشگاه ستاره خلیج فارس در بهمنماه امسال، روزانه 120هزار بشکه میعانات تنها به مصرف این پالایشگاه اختصاص پیدا میکند. با تمام این تفاسیر به نظر میرسد چنانچه مشکلی مانند تحریمهای غرب برای صنعت نفت کشور بهوجود نیاید، از نظر توان فنی و متقاضی، مشکلی برای صادرات روزانه 2 میلیون و 557 هزار بشکه نفت و فرآوردههای نفتی وجود نداشته باشد.
صرفه جویی ۲۹ میلیون یورویی از تجهیزات وقطعات برای کشور
یک پالایشگاه داخلی به منظور تامین نیاز خود توانسته است از محل ساخت داخل تجهیزات وقطعات صرفه جویی ۲۹ میلیون یورویی را برای کشور داشته باشد.
یکی از اقداماتی که همواره در دستور کار صنعت نفت کشور به خصوص در سالهای اخیر قرار گرفته موضوع ساخت داخل قطعات مورد نیاز این صنعت است. پس از تحریم سال ۹۷ که به منظور خروج آمریکا از معاهده هستهای برجام صورت گرفت ساخت داخل قطعات صنعت نفت نیز شتاب گرفت تا جایی که در سالهای اخیر شاهد اوج ساخت داخل قطعات مورد نیاز در صنعت نفت توسط پالایشگاهها هستیم.
پالایشگاه لاوان نیز که در جزیره لاوان واقع شده و دسترسی به این پالایشگاه به راحتی امکان پذیر نیست از این قاعده مستثنی نبود تا جایی که این شرکت در جهت سیاست گذاری رفع نیازها بر مبنای ساخت داخل با تشکیل کمیته خودکفایی و با بهره گیری از ظرفیتهای بالقوه شرکتهای دانش بنیان و تولید کننده داخل کشور، بالغ بر تعداد ۵۰۰۰ ردیف کالا مشتمل بر نزدیک به ۲۵۰۰۰ قلم کالای مختلف را برای اولین بار تولید کرد.
بررسی قطعات ساخته شده در این پالایشگاه نشان میدهد از محل این ساخت داخل مجموعه این تولیدات صرفه جویی ارزی بالغ بر حدود ۲۹،۷۰۰،۰۰۰ یورو ایجاد شده است که از نظر ریالی بالغ بر حدود هشت هزار میلیارد و نهصد و هشتاد میلیون ریال است.
این پالایشگاه با توجه به توانمندیهای موجود در داخل کشور به خصوص پس از اعمال تحریمهای ظالمانه ایالات متحده علیه کشور توانسته قطعات حساس توربین گازی، قطعات حساس و پیچیده کمپرسورها را در داخل کشور تولید کند.
بررسی عملکرد این پالایشگاه در ساخت داخلی قطعات نشان میدهد طی ۷ سال گذشته روند ساخت داخل در این پالایشگاه روند فزایندهای بوده است به طوری که در سال ۹۳ فقط ۲۶۹ ردیف کالا و در سال ۱۴۰۰ تعداد ردیفهای ساخته شده کالا به ۱۰۵۰ قلم کالا رسیده است.
نفت خام مورد نیاز این پالایشگاه از میادین دریایی سلمان، رشادت، بلال، رسالت و میعانات گازی پارس جنوبی تأمین میشود. این پالایشگاه اکنون با ظرفیت ۵۰۰۰۰ بشکه در روز فعالیت میکند.
برخی از فرآوردههای شرکت پالایش نفت لاوان شامل نفت گاز، نفتای سبک، بنزین سوپر، نفت کوره و گاز مایع هستند.